Okresy wyrzynania się zębów

W życiu człowieka wyróżnia się dwa okresy wyrzynania się zębów – okres wyrzynania się zębów mlecznych, oraz okres, w jakim wyrzynają się zęby stałe. Pomiędzy tymi dwoma okresami występuje okres uzębienia mieszanego, tzn. dziecko posiada część zębów stałych, a część mlecznych. Ważne jest, aby znać zakres norm czasowych wyrzynania się zębów, aby można było wykryć ewentualne zaburzenia na ich wczesnym etapie.

Czas wyrzynania się zębów

Kiedy rosną zęby u dzieci?

Wyrzynanie się zębów u dzieci rozpoczyna się już w kilka miesięcy po urodzeniu i trwa do około 30. miesiąca życia. Dolne zęby sieczne przyśrodkowe (’jedynki’) pojawiają się około 6. miesiąca od przyjścia na świat. Następnie zazwyczaj pojawiają się górne zęby sieczne przyśrodkowe, a następnie zęby sieczne boczne górne i dolne. Około 10 miesiąca życia dziecko ma już więc wszystkie mleczne zęby sieczne. Pomiędzy 15 a 21 miesiącem od przyjścia na świat dochodzi do wyrznięcia się pierwszych zębów trzonowych górnych i dolnych. Kły pojawiają się w jamie ustnej dziecka pomiędzy 16 a 20 miesiącem życia. Jako ostatnie wyrzynają się drugie zęby trzonowe – pomiędzy 20 a 30 miesiącem od narodzenia.
Czasami zdarza się, że dziecko rodzi się z wyrzniętymi zębami, najczęściej są to dolne zęby sieczne. Stan taki jest zaburzeniem i nosi nazwę zębów wrodzonych (dentes natales). Innym zaburzeniem wyrzynania się zębów mlecznych są zęby noworodkowe (dentes neonatales), które pojawiają się w jamie ustnej do 30 dni od urodzenia. Zęby takie mają najczęściej niedorozwinięte korzenie. Ze względu na to, że utrudniają one karmienie obydwa te zaburzenia kwalifikują się do usunięcia poprzez ekstrakcję zębów.
W uzębieniu mlecznym człowieka występuje łącznie 20 zębów, po 10 w każdym łuku. Obecne są zęby sieczne (8), kły (4) oraz zęby trzonowe (8) – natomiast nie występują zęby przedtrzonowe. W łukach zębowych w uzębieniu mlecznym mogą występować szpary – nie jest to zaburzenie. Zwiększone przestrzenie pomiędzy zębami występują najczęściej między siekaczami bocznymi, a kłami.
Zdarza się, że proces wyrzynania zębów mlecznych zostaje opóźniony, przyjmuje się, że wyrzynanie zębów mlecznych może następować nawet 3-6 miesięcy później, niż zazwyczaj. Najlepiej w razie wątpliwości skonsultować się wtedy z lekarzem stomatologiem, oceni on ogólny stan rozwoju dziecka i ewentualnie skieruje na badania diagnostyczne.
W wieku około 5-7 lat rozpoczyna się okres wymiany uzębienia mlecznego na zęby stałe. Korzenie zębów mlecznych ulegają resorpcji (wchłanianiu) na kilka lat przed wymianą uzębienia, dlatego zęby mleczne ulegają rozchwianiu i w końcu wypadają ustępując miejsca zębom stałym. Kości szczęki i żuchwy intensywnie wzrastają, w związku z czym przestrzenie pomiędzy zębami mlecznymi powiększają się – okres ten nazywany jest często okresem 'brzydkiego kaczątka). Wymiana zębów mlecznych na stałe nie następuje od razu, lecz zachodzi stopniowo, przez co w jamie ustnej obecne są jednocześnie zarówno zęby mleczne jak i stałe.

W razie problemów z wyrzynaniem się zębów, potrzebna jest interwencja stomatologa, umów się na wizytę: Gabinet „Dentystya.eu” lek. dent. Marcin Krufczyk, ul. Witkiewicza 75, Gliwice, tel. +48 500 701 500.

Zazwyczaj jako pierwsze zęby stałe pojawiają się pierwsze zęby trzonowe w wieku 5-7 lat, chociaż spotyka się także grupę dzieci u których jako pierwsze pojawiają się zęby sieczne przyśrodkowe dolne, co nie jest uznawane za nieprawidłowe. Kolejność wyrzynania się zębów stałych górnych jest nieco różna od sekwencji pojawiania się zębów w żuchwie. Zęby dolne wyrzynają się zazwyczaj nieco wcześniej niż ich górne odpowiedniki. Po wyrznięciu się dolnych 'szóstek’ zazwyczaj pojawiają się dolne zęby sieczne przyśrodkowe. Pomiędzy 7. a 8. rokiem życia dochodzi do pojawienia się zębów siecznych bocznych. Kły dolne wyrzynają się w żuchwie zazwyczaj pomiędzy 9. a 10. rokiem życia, pomiędzy 10. a 11. rokiem życia pojawia się też pierwszy ząb przedtrzonowy. U dzieci w wieku 11-12 lat rozpoczyna się wyrzynanie drugich zębów przedtrzonowych dolnych. Drugie zęby trzonowe w żuchwie pojawiają się zazwyczaj między 11. a 13. rokiem życia. Wyrzynanie zębów szczęki rozpoczyna się podobnie jak w żuchwie od pojawienia się pierwszych trzonowców oraz zębów siecznych przyśrodkowych, w okresie pomiędzy 6 a 8 rokiem życia. Kolejnymi zębami górnymi są boczne siekacze, które zajmują miejsce zębów mlecznych około 8.-9. roku życia. Inaczej niż w żuchwie, w szczęce zęby przedtrzonowe pojawiają się przed kłami, pierwsze pomiędzy 10. a 11. , a drugie pomiędzy 11. a 12. rokiem życia.  Drugie zęby trzonowe szczęki wyrzynają się pomiędzy 12 a 13 rokiem życia.
Zęby trzonowe trzecie, nazywane także zębami mądrości wyrzynając się stosunkowo późno, pomiędzy 17-25 roku życia, chociaż brak ich pojawienia się w tym okresie również nie jest uznawany za zaburzenie. W ostatnich latach obserwuje się tendencję do zaniku występowania zębów mądrości, co ma związek z procesem ewolucji i zmianą rodzaju spożywanych pokarmów wraz z rozwojem technologicznym.
Należy również zaznaczyć, że u dziewczynek zęby stałe wyrzynają się wcześniej niż u chłopców, co ma związek z szybszym wejściem w okres dojrzewania i zwiększonym tempem wzrostu, różnica ta może wynosić od 2 do 10 miesięcy. Uważa się, że odchylenia rzędu 6-12 miesięcy od podanych okresów wyrzynania się zębów nie są uznawane za zaburzenia, natomiast jeżeli rozpoczęcie wymiany zębów stałych jest bardziej rozciągnięte w czasie, to wskazana jest wizyta u stomatologa i wykonanie diagnostyki w celu wykluczenia występowania wad, takich jak np. brak zawiązków zębów stałych.
Wymiana uzębienia mlecznego na stałe jest naturalnie zaprogramowana, dlatego zanim dojdzie do pojawienia się w jamie ustnej zębów stałych ma miejsce wiele przemian, związanych ze wzrostem kości twarzoczaszki oraz umożliwieniem naturalnej utraty zębów mlecznych. Zęby mlecze posiadają korzenie podobnie jak zęby stałe. W związku z tym, że  w wieku około 6-7 lat rozpoczyna ich się wymiana na zęby stałe, zęby mleczne ulegają rozchwianiu i stopniowo wypadają, co nie jest bolesne. Rozchwianie i wypadnięcie zębów mlecznych jest możliwe dzięki temu, że w okresie od około 4. roku życia rozpoczyna się powolny proces resorpcji tkanek korzenia, czyli ich wchłaniania, przez co ząb mleczny nie jest już tak mocno utrzymywany w zębodole, jak to miało miejsce wcześniej. Na kilka miesięcy przed pojawieniem się w jamie ustnej odpowiedniego zęba stałego dochodzi do wypadnięcia zęba mlecznego. Najczęściej pierwszymi zębami mlecznymi, które ulegają rozchwianiu i eksfoliacji są dolne siekacze przyśrodkowe – pomiędzy 5 a 7 rokiem życia. Kolejno rozchwianiu i wypadnięciu ulegają zęby sieczne przyśrodkowe górne (u dziecka w wieku 6-7 lat), a następnie zęby sieczne boczne dolne i górne, na ogół w wieku 7-8 lat. Pomiędzy 9. a 11. rokiem życia dochodzi do rozchwiania i wypadania pierwszych górnych i dolnych zębów trzonowych oraz dolnych kłów. Dziecko traci górne mleczne kły oraz górne i dolne zęby trzonowe drugie w wieku 10-12 lat. Należy pamiętać o tym, że przed pojawieniem się stałych zębów trzonowych, które najczęściej pojawiają się jako pierwsze, nie dochodzi do rozchwiania się i wypadania zębów mlecznych, ponieważ ich wyrzynanie ma miejsce za zębami trzonowymi mlecznymi. Często obecność 'szóstek’ jest w związku z tym przeoczana przez rodziców.
Bardzo ważne jest utrzymanie zębów mlecznych w jamie ustnej do czasu ich naturalnego rozchwiania i wypadania, ponieważ ich obecność pozwala na przygotowanie miejsca w jamie ustnej dla zębów stałych. Przedwczesna utrata zębów mlecznych, np. na skutek próchnicy, prowadzi zazwyczaj do zaburzeń w wyrzynaniu zębów stałych. Należy także zwrócić uwagę na zęby mleczne, które nie ulegają rozchwianiu w określonym czasie, ponieważ jest możliwe, że doszło do zaburzeń w resorpcji ich korzeni. Dlatego tak ważne są regularne wizyty u stomatologa, zwłaszcza w czasie wymiany uzębienia mlecznego na stałe oraz stałe dbanie o wysoki poziom higieny jamy ustnej.

Bibliografia:
1.    Arathi Rao, Principles and Practice of Pedodontics, Jaypee Brothers Publishers, 2008
2.    Göran Koch, Sven Poulsen, Pediatric Dentistry: A Clinical Approach, John Wiley and Sons, 2009
3.    Robert Ireland, Clinical Textbook of Dental Hygiene and Therapy, Wiley-Blackwell, 2006