O związkach zdrowia jamy ustnej i wątroby

Wątroba i jama ustna leżą wprawdzie daleko od siebie, ale oba te rejony ciała są ze sobą powiązane wieloma zależnościami. Choroby jamy ustnej mogą silnie wpływać na funkcjonowanie największej przetwórni ludzkiego organizmu, i odwrotnie: dysfunkcje wątroby odbijają się negatywnie na stanie zdrowia struktur znajdujących się w jamie ustnej. Z tego powodu, jeśli od pewnego czasu ktoś leczy się z powodu chorej wątroby, a terapia nie przynosi efektu lub następują nawroty dolegliwości i nie udało się znaleźć przyczyn w układach wewnętrznych, warto zajrzeć do buzi i skontrolować stan zębów. Zasada ta działa także w drugą stronę: jeżeli w jamie ustnej pojawiają się stany zapalne i zakażenia, których nie sposób wytłumaczyć zaniedbaniem higieny lub noszeniem źle dopasowanych protez czy aparatu ortodontycznego, stomatolog może zasugerować konsultację u hepatologa.

Wpływ chorób jamy ustnej na zdrowie wątroby

• Nieleczone zmiany zapalne w jamie ustnej i choroby zębów powodują uszkodzenia tkanek, poprzez które do krwiobiegu mogą przedostać się mikroorganizmy chorobotwórcze, np. bakterie próchnicy lub wywołujące choroby przyzębia. Drobnoustroje z jamy ustnej, kiedy już trafią do układu krążenia, mogą wpływać na zdrowie i działanie wątroby na trzy sposoby, powodując:
  • Bezpośrednie infekcje wątroby (bakterie wywołujące zakażenia w jamie ustnej szczególnie chętnie atakują narządy miąższowe – a do takich właśnie należy wątroba). Gatunki, które przedostają się do krwiobiegu to głównie paciorkowce i gronkowce; rezultatem zakażenia tymi szczepami mogą być ropnie wątroby, które wymagają leczenia farmaceutykami lub postępowania operacyjnego.
  • Powikłania w postaci ropni wątroby po zakażeniu ogólnoustrojowym (posocznicy).
  • Wzrost produkcji białek sygnalizujących istnienie stanu zapalnego w ustroju (tzw. białek fazy ostrej). Bakterie z płytki nazębnej mogą stymulować w wątrobie produkcję cytokin – białek mających wpływ na pobudzenie odpowiedzi odpornościowej organizmu. Cytokiny z kolei przedostają się do krwiobiegu i aktywują w wątrobie produkcję wspomnianych białek fazy ostrej (w tym białka CRP).
• Grzybice jamy ustnej – mogą dawać powikłania w postaci infekcji wątroby. Z kolei leki stosowane w czasie terapii grzybicy jamy ustnej mogą powodować uszkodzenia wątroby lub negatywnie wpływać na przebieg procesów metabolicznych zachodzących w tym narządzie. Z tego powodu podczas leczenia zmian grzybiczych w jamie ustnej warto kontrolować stan zdrowia wątroby.
• Rzęsistkowica jamy ustnej – schorzenie wywołuje rzęsistek policzkowy (Trichomonas tenax). To mikroskopijny, jednokomórkowy pierwotniak, który u osób z obniżoną odpornością może stać się przyczyną powikłań w postaci zapalenia wątroby.
• Nowotwory jamy ustnej – dają szybkie przerzuty do wątroby.

Wpływ chorób wątroby na zdrowe jamy ustnej

Przy schorzeniach wątroby w jamie ustnej mogą się pojawiać:

• Nieprzyjemny zapach z ust, tzw. cuchnięcie wątrobowe (foetor hepaticus) – to symptom ciężkiej niewydolności wątroby. Chorobę można podejrzewać, jeśli z ust wydobywa się zapach przypominający stęchliznę o słodkawej nucie. Jest to bardzo charakterystyczna, mdląca woń, kojarzona z zapachem zwłok, starych jajek, ryb lub przetrawionego czosnku. Tak pachną merkaptany – silnie aromatyczne związki z grupy alkoholi.
• Suchość (kserostomia), zmiany w składzie i w ilości śliny oraz wynikające z tego trudności w mówieniu, żuciu i przełykaniu, większa podatność na próchnicę i podrażnienie śluzówki wskutek urazów mechanicznych – tak objawia się m.in. marskość wątroby. Przyczyną tego schorzenia może być nadużywanie alkoholu, ale też czynniki genetyczne. Suchość może być również wynikiem uszkodzenia ślinianek, które jest jednym z objawów zespołu Sjögrena – choroby autoimmunologicznej, lub może towarzyszyć zakażeniom wirusem zapalenia wątroby typu C.
• Zmiany o charakterze liszaju płaskiego – towarzyszą zakażeniom HCV i objawiają się jako białawe grudki zlokalizowane głównie na policzkowej części śluzówki, na dziąsłach, języku lub wargach.
• Zmiany nowotworowe (chłoniak nieziarniczy w śliniankach przyusznych lub rak płaskonabłonkowy) – obserwuje się je częściej u chorych zakażonych HCV, stąd wniosek, że wirusowe schorzenia wątroby mają wpływ na rozwój tych nieprawidłowości.
• Kandydoza jamy ustnej, opryszczka, afty, zapalenie kącików ust, owrzodzenia – mogą być wynikiem wirusowego zapalenia wątroby.
• Żółty lub zielonkawy nalot na języku – może świadczyć o zakłóceniu pracy wątroby, niewydolności narządu lub o żółtaczce.

WAŻNE: nadużywanie alkoholu szkodzi zarówno wątrobie, jak i jamie ustnej, ponieważ może powodować marskość wątroby i nowotwory jamy ustnej. Szacuje się, że ok. 40 proc. chorych z nowotworami głowy i szyi (w tym jamy ustnej) to alkoholicy.

Wskaźniki zdrowia wątroby

Aby zapobiec poważnym konsekwencjom schorzeń wątroby, wskazane jest wykonywanie okresowych badań. Wskaźnikami do oceny zdrowia największej przetwórni naszego ciała są:

CRP – to tzw. białko fazy ostrej, C-reaktywne, które wytwarzane jest w wątrobie i uwalniane do krwi; podwyższony poziom świadczy o infekcji bakteryjnej lub stanie zapalnym toczącym się w ustroju;

• AspAt i AlAt – to aminotransferazy, enzymy, których poziom niesie informację o zdrowiu wątroby; kiedy jest podwyższony może wskazywać na zapalenie tego narządu lub jego ciężkie uszkodzenie;
• bilirubina – to barwnik żółciowy; jej podwyższony poziom w surowicy krwi wskazuje na upośledzenie czynności wątroby;
• antygen HBs i przeciwciała HCV – wyniki testów niosą informację o zakażeniu określonym typem wirusa;
• ALP – fosfataza alkaliczna to enzym związany m.in. z procesem wapnienia w kościach, wytwarzany przez wszystkie komórki ciała, w tym – wątroby; wysoki poziom w badaniu może wskazywać na nowotwory lub infekcyjne czy zapalne choroby wątroby;
• LDH – dehydrogenaza mleczanowa to enzym występujący we wszystkich komórkach krwi, jej podwyższony poziom może wskazywać na wirusowe zapalenie wątroby lub nowotwór tego narządu;
• GGT – gamma-glutamylotransferaza to enzym związany z błonami komórkowymi, jest go najwięcej w wątrobie; podwyższony poziom świadczy o uszkodzeniu wątroby;
• GGTP – gamma-glutamylotranspeptydaza to enzym biorący udział w procesach antyoksydacyjnych; podwyższony poziom wskazuje na choroby i nowotwory wątroby;

Warto też w niektórych przypadkach wykonać test w kierunku HIV – wywoływane przez patogen upośledzenie odporności organizmu może okazać się kluczem do wyjaśnienia zaburzeń pracy i powiększenia wątroby.