Menopauza a zdrowie jamy ustnej

Menopauza, uznawana za okres szczególny dla każdej kobiety, przez stomatologów postrzegana jest jako jeden z tych momentów życia przedstawicielek płci pięknej, kiedy to każda z nich powinna silnie skupić swoją uwagę na zdrowiu jamy ustnej. Spadek poziomu estrogenów w okresie okołomenopauzalnym i stały, obniżony poziom tych hormonów po menopauzie powodują, że warunki fizjologiczne panujące w jamie ustnej zmieniają się znacząco i – niestety – niekorzystnie. W efekcie obszar ten staje się bardziej podatny na zakażenia i powstawanie stanów zapalnych. Negatywne następstwa hormonalnej rewolucji, jaka zachodzi w tym czasie w organizmie kobiety, dotyczą tkanek twardych i miękkich jamy ustnej, ale najbardziej narażona na zmiany w sekrecji estrogenów jest wrażliwa błona śluzowa tego obszaru ciała.

Objawy towarzyszące menopauzie dotyczą:

• tkanek miękkich jamy ustnej:
  • kserostomia (suchość błony śluzowej jamy ustnej) – rzeczywista lub odczuwana subiektywnie
  • zespół piekących ust
  • zaburzenia smaku
  • pieczenie śluzówki
  • zmiana tolerancji na ból
  • głębsze kieszonki dziąsłowe
  • utrata więzadeł przyzębia
• tkanki kostnej i zębów:
  • mniejsza gęstość kości i osteoporoza
  • pojawienie się nadwrażliwości zębów
  • zmiany w mikrobudowie kości
  • zmiany w wyrostkach zębodołowych szczęk i zaniki tych struktur
  • zwiększona aktywność próchnicy
  • rozchwianie zębów.

Zmiany w tkankach miękkich jamy ustnej w okresie menopauzy bywają dokuczliwe, ponieważ błona śluzowa tego obszaru jest bardzo wrażliwa. W śluzówce jamy ustnej zlokalizowane są ponadto receptory estrogenowe, zatem tkanka ta bardzo szybko reaguje na zmiany hormonalne. Podobnie szybko na hormonalną rewolucję reagują ślinianki – ponieważ w nich także znajdują się receptory estrogenowe.

Spadek stężenia estrogenów podczas menopauzy wpływa na:

• ilość i jakość wydzielanej śliny
• spadek gęstości kości.

Suchość w jamie ustnej w okresie menopauzy może być rzeczywista (i wynikać ze spadku ilości śliny) lub być tylko subiektywnym odczuciem spowodowanym zmianami właściwości śliny (modyfikacje zawartości składników organicznych i nieorganicznych). Zmiany w wydzielaniu i składzie śliny oraz spadek gęstości kości są bezpośrednią lub pośrednią przyczyną pozostałych objawów towarzyszących menopauzie, a obserwowanych w tkankach miękkich, kościach szczęk i zębach. Konsekwencją wysuszenia śluzówki jest pierzchnięcie ust, gorsze odczuwanie smaku i większa podatność błony śluzowej na zakażenia i zranienia. Mniejsza ilość śliny przekłada się też na gorsze omywanie wnętrza jamy ustnej i słabsze oczyszczanie zębów z resztek pokarmowych, a zmieniony skład najczęściej oznacza też słabsze właściwości bakteriobójcze śliny. To sprzyja rozwojowi próchnicy i odkładaniu się kamienia nazębnego. Osadzony kamień nazębny wciska się pod dziąsła i wywołuje stan zapalny – to wstęp do choroby przyzębia przebiegającej z pogłębieniem kieszonek dziąsłowych, odsłonięciem wrażliwych szyjek zębowych i pojawieniem się nadwrażliwości zębów, oraz początek procesu niszczenia kości i rozchwiania zębów.

Przyczyną rozchwiania zębów jest też słabsza kondycja tkanki kostnej w okresie menopauzy, gorsze niż dawniej wchłanianie wapnia i zniszczenie aparatu zawieszeniowego zęba.

Kobieta, która weszła w czas menopauzy, powinna:

• regularnie odwiedzać dentystę – minimum raz na pół roku;
• dbać codziennie o systematyczne szczotkowanie zębów;
• wykonywać badania profilaktyczne w kierunku osteoporozy;
• używać preparatów do higieny jamy ustnej od uznanych producentów;
• dbać o suplementację wapnia oraz witamin (głównie D, C, K);
• poddawać się okresowej fluoryzacji zębów i usuwaniu kamienia nazębnego;
• dbać o właściwe nawodnienie tkanek, zapobiegając w ten sposób pojawieniu się kserostomii i jej licznym następstwom.