Hipoplazja szkliwa

Hipoplazja to inaczej niedorozwój. W odniesieniu do szkliwa hipoplazja może mieć charakter nabyty lub wrodzony. Zaliczana jest do kategorii ubytków szkliwa niepróchnicowego pochodzenia. Najczęściej przypadłość ta dotyczy zębów stałych. Wynika to z faktu, że formowanie się zębów mlecznych przebiega w czasie rozwoju prenatalnego i to organizm ciężarnej zapewnia wszystkie składniki potrzebne do prawidłowego rozwoju tkanek zębów.

Hipoplazji szkliwa towarzyszyć może występowanie:

• wad zgryzu – i wynikające z nich choroby przyzębia lub zębów;
• zębów o nieprawidłowym kształcie.

Jak powstaje niedorozwój szkliwa?

Najsilniej na rozwój szkliwa wpływają czynniki działające w pierwszym roku życia. Stopniowo ich udział maleje – w 4 roku życia ich wpływ jest już niewielki. Jeśli podczas tworzenia się i dojrzewania zębów dojdzie do poważnych zakłóceń wpływających na jakość i przebieg tego procesu (zwanego odontogenezą), zęby mleczne, a następnie zęby stałe nie będą szczelnie pokryte warstwą mineralną. Staną się przez to podatne na uszkodzenia próchnicowe i erozyjne.

Zmiany hipoplastyczne mogą dotyczyć:

• zębów znajdujących się na tym samym etapie rozwoju;
• pojedynczych sztuk uzębienia – w takiej sytuacji podejrzewamy działanie czynnika miejscowego.

Bywa że hipoplazja dotyczy tylko jednego zęba – to tzw. ząb Turnera. Jeśli ubytki szkliwa dotyczą powierzchni wargowej zębów, mówimy o zębach rybich. Z kolei zęby Hutchinsona to efekt infekcji krwiopochodnej i jeden z trojga objawów w triadzie Hutchinsona charakterystycznej dla kiły wrodzonej.

Ze zmianami w zębinie, skorelowanymi z hipoplazją szkliwa, związane są zęby muszelkowe – z cienką warstwą zębiny, szkliwem o prawidłowej grubości i olbrzymią komorą zęba.

Hipoplazja szkliwa – nieprawidłowość w wielu postaciach

Prawidłowo ukształtowane szkliwo ma określoną grubość, zawiera uporządkowane pryzmaty i jest bezbarwne. Gdyby przeprowadzić obserwację mikroskopową tej tkanki z zęba dotkniętego hipoplazją, zobaczyłoby się:

• dezorganizację w ułożeniu pryzmatów;
• ścienienie warstwy szkliwa i pogrubienie istoty wypełniającej przestrzenie między pryzmatami;

Bywa, że zmiany hipoplastyczne dotyczą nie tylko szkliwa, ale również zębiny: może ona mieć zatartą budowę, przypominać zębinę wtórną lub być zbudowana prawidłowo ale wykazywać niedostateczne uwapnienie.

Hipoplazja może objawiać się jako:

• plamki – występują na powierzchni szkliwa, są białe lub brunatne;
• punkciki (dołki) – postać częstsza u dziewczynek; dołki mogą występować w jednej lub w kilku liniach, albo bywają gęsto ułożone i przypominają wtedy plaster miodu;
• rowki – mogą sięgać aż do zębiny;
• sierpowate pofałdowania na brzegach siecznych;
• powierzchniowa – postać charakterystyczna dla chłopców; objawia się brakiem szkliwa na pewnym obszarze, w rejonach granicznych szkliwo przyjmuje postać walcowatą.

Hipoplazja o charakterze dziedzicznym może ujawniać się pod postacią:

• niecałkowitego rozwoju szkliwa (amelogenesis imperfecta);
• niecałkowitego rozwoju zębiny (dentinogenesis imperfecta);
• dysplazji zębiny.

Przyczyny hipoplazji szkliwa

Zmiany hipoplastyczne w szkliwie mogą być spowodowane:

• niedoborami w pożywieniu – wynikają one albo ze złego modelu żywienia czy schorzeń powodujących upośledzenie wchłaniania (deficyt witamin i minerałów), albo są skutkiem chorób układu pokarmowego związanego z refluksem żołądkowym;
• choroby wieku rozwojowego: zakaźne, infekcyjne;
• schorzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczyca, przytarczyce, przysadka, grasica), co powoduje zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Hipoplazję wiąże się z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej. Ta warunkowana jest z kolei wpływem hormonów i działaniem witaminy D. Witaminy mają również wpływ na dojrzewanie komórek w rozwijającym się zębie (witaminy A, C, K).

Hipoplazja szkliwa – leczenie

W zapobieganiu skutkom ubocznym zmian hipoplastycznych w szkliwie wykorzystuje się:

• działania z zakresu profilaktyki stomatologicznej (regularne przeglądy zdrowia jamy ustnej, usuwanie nalotu z zębów, uszczelnianie bruzd i szczelin), stomatologii zachowawczej i estetycznej (leczenie próchnicy i odbudowa koron dotkniętych hipoplazją), ortodoncji (korekta wady zgryzu);
• codzienne i systematyczne zabiegi higieniczne;
• dietę ubogą w cukry, produkty kwaśne, za to obfitującą w żywność z pełnego przemiału, gruboziarniste kasze i produkty pobudzające wydzielanie śliny;
• leczenie schorzeń sprzyjających istnieniu hipoplazji szkliwa: refluksu, zaburzeń łaknienia, schorzeń infekcyjnych.