Efekt Godona i jego konsekwencje dla uśmiechu

Efekt Godona jest związany z brakiem zęba przeciwstawnego. Powodem tej nieprawidłowości najczęściej jest utrata zęba z jednego łuku, ale też przyczynami mogą być niedopasowane wypełnienia stomatologiczne czy wady zgryzu.

Najczęściej efekt Godona polega na pionowym i poziomym przemieszczaniu się zębów, które sąsiadują z luką po utraconym zębie[1]. Zjawisko to dotyczy zatem zarówno zębów z tego samego łuku zębowego, z którego wyeliminowany został ząb, jak zębów z łuku przeciwstawnego.

Wędrówka zębów w razie braku zęba przeciwstawnego jest zjawiskiem stosunkowo powolnym lecz silnie zagrażającym nie tylko urodzie uśmiechu, ale również funkcji i sprawności całego układu stomatognatycznego. Swoista „towarzyskość” zębów doprowadzać może do poważnych kłopotów zdrowotnych: w obrębie samego zgryzu, w tkankach przyzębia, a także w stawach skroniowo-żuchwowych i powodować dolegliwości w o9brębie głowy i szyi.

Z czego wynika pozioma i pionowa „wędrówka” zębów?

Efekt Godona najczęściej jest wynikiem utraty zęba. Kiedy dochodzi do takiego zdarzenia – nieważne czy w wyniku urazu, czy wskutek ekstrakcji – powstaje sytuacja, w której przerwana zostaje ciągłość łuku zębowego; pojawiają się także zaburzenia artykulacyjne.

Potocznie mówi się, że zęby lubią towarzystwo – oznacza to, że dążą do zamknięcia luki, jaka powstała po utraconym zębie. Dążenie to wymusza ruch poziomy i pionowy zębów.

Ruch poziomy polega na tym, że zęby z łuku, w którym jest luka, przemieszczają się „ku sobie” – tak, aby ponownie pojawiły się mniej więcej takie same odległości pomiędzy zębami, jakie istniały w kompletnym łuku zębowym. W praktyce niekoniecznie musi to oznaczać fizyczne przesunięcie się zębów w łuku, bo mogą one jedynie przechylać się ku sobie.

Pionowe przemieszczenie zęba polega natomiast na tym, że ząb, który znajduje się naprzeciw luki, nie natrafiając na swojego dotychczasowego przeciwstawnego sąsiada, ulega tzw. ekstruzji – swoistemu wypychaniu z zębodołu. Dzieje się tak, ponieważ zęby przeciwstawne, stykając się ze sobą, wzajemnie na siebie oddziałują, dając sobie podporę oraz wpływając na siebie zgodnie z jednym z podstawowych praw fizyki, w myśl którego nacisk zęba z jednego łuku wyzwala opór zęba przeciwstawnego z drugiego łuku, co korzystnie wpływa na aparaty zawieszeniowe zębów przeciwstawnych oraz kość wyrostków zębodołowych.

Konsekwencje efektu Godona

Konsekwencje poziomego przemieszczania się zębów:

• Utrata fizjologicznej styczności zębów przeciwstawnych – prawidłowo guzki i wgłębienia zębów przeciwstawnych powinny do siebie pasować: guzki powinny opierać się na wgłębieniach. Wskutek poziomego przemieszczania się zębów prawidłowość ta zostaje zaburzona, a zęby przeciwstawne tracą właściwe punkty styczne między sobą.
• Zaburzenie płaszczyzny okluzyjnej – to konsekwencja utraty fizjologicznej styczności zębów przeciwstawnych znajdujących się w dwóch łukach zębowych: guzki zębów z łuku górnego nie będą osadzać się zagłębieniach zębów przeciwstawnych z łuku dolnego, ale będą uderzać i zahaczać o guzki podpierające i pracujące tych zębów. W rezultacie powstaje nieprawidłowe zwarcie zębów.
• Nieprawidłowe obciążenia zębów z łuków przeciwstawnych – to konsekwencje nieprawidłowego zwarcia, przy którym generowany jest zbyt duży lub zbyt mały nacisk powierzchni żujących w zębach z łuków przeciwstawnych.
• Wykoślawienia a nawet obracanie się zębów – szczególnie w łuku, w którym istnieje luka.
• Szybsze ścieranie się szkliwa, pękanie i kruszenie się zębów działających na siebie z nieprawidłowym naciskiem.
• Zwiększone ryzyko zniszczeń zębów przez próchnicę, a także niebezpieczeństwo rozwoju stanów zapalnych i urazowych dziąseł i przyzębia – ścieranie się i pękanie szkliwa powoduje, że bakterie próchnicy szybciej mogą zainfekować zębinę oraz miazgę zęba. Z kolei wykoślawianie zębów, ich stłoczenia utrudniają prawidłowe usuwanie nalotu nazębnego, który ulega mineralizacji i zamienia się w kamień nazębny wciskający się pod dziąsła.

Konsekwencje pionowego przemieszczenia zębów:

• Ekstruzja zęba leżącego naprzeciw luki po utraconym zębie – rozwija się, kiedy ząb nie napotyka na opór mechaniczny, jaki normalnie powinien powstać podczas zwarcia zębów z obu łuków zębowych. Nie mając podparcia, ulega ekstruzji, czyli stopniowo wysuwa się w kierunku luki. Konsekwencją jest optyczne wysłużenie się zęba, co wynika z odsłonięcia jego szyjki i części korzeniowej, a także wystawanie zęba poza linię koron zębów sąsiadujących z nim w jednym łuku zębowym[2].
• Próchnica w części szyjkowej i korzeniowej zęba, który uległ ekstruzji.
• Uszkodzenia koronowej części zęba i wady zgryzu – to konsekwencje uderzania wystającą koroną o zęby z łuku przeciwstawnego oraz zahaczania o korony zębów z tego łuku, które ulegając przemieszczeniu poziomemu, próbują zamknąć lukę.

Dalsze konsekwencje efektu Godona

Niepodjęcie leczenia protetycznego po utracie pojedynczego zęba, leczenia ortodontycznego przy wadach zgryzu lub zachowawczego przy nieprawidłowo wykonanych wypełnieniach stomatologicznych grozi powstaniem kaskady konsekwencji braku właściwej relacji między zębami przeciwstawnymi[3].

Poza próchnicą, stanami zapalnymi i urazowymi dziąseł i przyzębia oraz nieprawidłowościami zgryzowymi mogą pojawiać się także:

• przeciążenia w stawach skroniowo-żuchwowych;
• przemieszczenie głowy żuchwy oraz problemy z przywodzeniem i odwodzeniem żuchwy;
• przesilenie mięśni zaangażowanych w proces żucia;
• bóle głowy, szyi, uszu;
• zapaść zgryzu – obniżenie wysokości zwarcia wskutek starcia zębów w odcinku przednim albo też w wyniku negatywnego wpływy sił na przyzębie;
• powstanie nowej, nawykowej, nieprawidłowej okluzji, co obciąża i niszczy zęby oraz przyzębie.

Przypisy:
– [1]https://www.dbc.wroc.pl/Content/1893/DMP_2006432293_Napa.pdf
– [2]https://www.researchgate.net/profile/Malgorzata_Pihut/publication/270271888_Prosthetic_treatment_of_patients_in_the_developmental_age_-_based_on_the_literature_and_on_the_authors’_own_experience/links/54a3dab10cf256bf8bb14f8b.pdf
– [3]http://31.186.81.235:8080/api/files/view/23375.pdf

Quiz: