Dlaczego boimy się dentysty?

Strach przed dentystą może mieć charakter lęku pierwotnego lub nabytego. Ten pierwszy objawia się jako obawa przed czymś nieznanym lub przez bólem czy zranieniem i najczęściej obserwuje się go u małych dzieci oraz u mężczyzn; drugiego – uczymy się, stykając się w swoim życiu z różnymi sytuacjami, które wywołują w nas negatywne, przykre emocje. Dentofobia, jako szczególnie silna wersja strachu przed dentystą, może być wynikiem nałożenia na siebie kilku czynników: własnej osobowości (ktoś jest bardziej lękliwy lub skłonny do postrzegania rzeczywistości w ponurych barwach), wychowania i wpojenia negatywnych wzorców zachowania, wpływu otoczenia, osobistych wspomnień i przeżytych przykrych zdarzeń lub bólu związanych z leczeniem zębów. Przyczyny, dla których leczenie zębów i wizyta u stomatologa stają się dla niektórych traumatycznym przeżyciem, zmieniają się z biegiem lat i na przestrzeni dziejów: to, czego obawiali się pacjenci dentystów jeszcze kilka dekad wstecz, obecnie może budzić uśmiech u przedstawicieli młodszego pokolenia.

Z badań przeprowadzonych w 2011 r. (respondenci głównie z Polski) wynika, że strach przed dentystą wywoływany jest głównie przez konkretne zdarzenie z przeszłości. Do najczęstszych przyczyn lęku przed wizytą u stomatologa zalicza się:

• ból podczas wcześniejszego leczenia zębów – co podkreśla ponad 60% ankietowanych;
• złe podejście lekarza – to może być lekceważący stosunek do pacjenta, burkliwość lub niesympatyczne zachowanie;
• poczucie bezsilności podczas leczenia i utraty kontroli nas sytuacją oraz brak wiedzy o tym, jak wygląda leczenie;
• opowieść znajomych lub kogoś innego o jego osobistym przykrym doświadczeniu podczas leczenia stomatologicznego;
• wysoki koszt leczenia  – nie jest to lęk związany bezpośrednio z bodźcami fizycznymi odbieranymi w gabinecie, ale wynikający z frustracji – najczęściej u osób znajdujących się w gorszej sytuacji finansowej – i konieczności wyboru między dbaniem o zdrowie jamy ustnej a zabezpieczeniem środków na życie;
• obawę, że leczenie się nie powiedzie – to skumulowany efekt strachu przed koniecznością powtórzenia zabiegu i przed utratą zęba pomimo podjętych wysiłków leczniczych oraz świadomości poniesionych wydatków na leczenie;
• niemiłe doświadczenia z przeszłości – dotyczą szczególnie pokolenia, które leczyło zęby kilka dekad wstecz, stawiając się na obowiązkowe wizyty u szkolnego dentysty, i pamięta gabinety  słabo wyposażone, z przestarzałym sprzętem, którego użycie powodowało silny ból;
• przykre wspomnienia – związane z bolesnym leczeniem zębów lub z niemiłą sytuacją  w innej lecznicy (np. pobyt w szpitalu i skojarzenie specyficznego zapachu w obu obiektach).

U dzieci strach przed dentystą wywołany jest najczęściej przez wspomniany wyżej lęk przed nieznanym i przed bólem, a także przez negatywne wzorce zachowań dorosłych. O jego zlikwidowanie powinni zadbać rodzice lub opiekunowie, uświadamiając dziecko, dlaczego zęby trzeba leczyć, kim jest dentysta, jak wygląda gabinet stomatologiczny i jak przebiega leczenie, oraz podkreślając, że leczenie zębów może być obecnie bezbolesne.