Ból ustno-twarzowy – przyczyny

Ból ustno-twarzowy to częsta przyczyna zgłaszania się pacjentów do gabinetu stomatologicznego. Ból może mieć podłoże zębopochodne (np. próchnica powikłana zapaleniem miazgi, ropień zębopochodny) i nie stwarzać trudności diagnostycznych. W przypadkach mniej jednoznacznych, kiedy klinicznie i radiologicznie nie udaje się ustalić, czy to przyczyna zębopochodna, konieczna jest dokładna analiza i ocena bólu – jego charakteru, natężenia, lokalizacji, czasu trwania, czynników, które objawy inicjują, nasilają lub łagodzą. Badanie kliniczne i szczegółowy wywiad mogą ujawnić objawy dodatkowe, sugerujące związek z konkretnymi stanami chorobowymi.

Ból ustno-twarzowy może być patologią, w której dolegliwości występują epizodycznie lub stale.

Ból ustno-twarzowy – ciągłe dolegliwości bólowe

Atypowy ból twarzy – przewlekły ból twarzy o nieznanej etiologii, w 50% przypadków współwystępuje z depresją lub stanami lękowymi, częściej dotyczy kobiet po 30. roku życia. Objawia się ciągłymi, jednostronnymi dolegliwościami bólowymi utrzymującymi się od przebudzenia do zaśnięcia. Dolegliwości dotyczą zazwyczaj jednej strony szczęki.

Atypowy ból zębów – przypomina atypowy ból twarzy (podejrzewa się, że ma podobny komponent psychologiczny). Ból jest ciągły, tępy, „świdrujący”, ograniczony do jednego zęba lub obszaru bezzębnego, który klinicznie i radiologicznie nie wykazuje żadnych nieprawidłowości.

Zaburzenia funkcji stawu skroniowo-żuchwowego – choroba o niejasnej etiologii, wiązana z zaburzeniami zwarcia, parafunkcjami, utratą zębów bocznych, stanami lękowymi, depresją; w sporadycznych przypadkach pacjent łączy początek objawów z urazem miejscowym podczas żucia lub ziewania. Na obraz kliniczny schorzenia składa się ciągły, tępy ból, jedno- lub dwustronny okolicy przedusznej lub usznej. Ból może zaostrzać się i promieniować do skroni, szczęki lub potylicy. Może towarzyszyć mu szczękościsk, bolesność dotykowa stawu, ból głowy, ograniczenie ruchu żuchwy.

Neuralgia popółpaścowa – trwała neuralgia rozwijająca się u co 10. pacjenta z nawracającymi zakażeniami nerwu trójdzielnego wirusem VZV (wirusem ospy wietrznej i półpaśca; varicella zoster virus). Neuralgia popółpaścowa jest skutkiem uszkodzeń tkanki nerwowej lub trwałej obecności wirusa VZV w nerwie trójdzielnym. Spektrum objawów jest szerokie – od epizodycznego, silnego bólu po stałe uczucie pieczenia. Zajęta okolica może wykazywać cechy przebarwień pozapalnych lub blizn po epizodach ospy wietrznej.

Ból ustno-twarzowy epizodyczny

Neuralgia nerwu trójdzielnego – może mieć postać neuralgii samoistnej (zazwyczaj bez uchwytnej przyczyny, niekiedy powodowanej przez ucisk na nerw trójdzielny) lub wiązać się z innymi patologiami, np. z obecnością obszarów demielinizacji wzdłuż przebiegu nerwu trójdzielnego, nowotworem nosogardzieli lub podstawy czaszki. Ból w przebiegu neuralgii jest jednostronny, ograniczony do przebiegu jednej gałęzi nerwu trójdzielnego. Pacjenci skarżą się na krótkotrwały (kilkusekundowy) ból o bardzo dużym nasileniu – przeszywający, kłujący, przypominający porażenie prądem, który jest reakcją na stymulację tzw. miejsc spustowych na skórze lub w jamie ustnej. Atak może zostać wywołany również przez proste czynności (np. uśmiech, żucie).

Neuralgia nerwu językowo-gardłowego – objawy bardzo podobne do objawów neuralgii nerwu trójdzielnego (ale ból lokalizuje się w okolicy migdałków lub ustnej części gardła; może promieniować do ucha). Podejrzewa się, że etiologia w obu przypadkach także jest podobna. Należy pamiętać, że neuralgia nerwu językowo-gardłowego może być objawem złośliwego nowotworu jamy ustnej i gardła. Ból często wywoływany jest przez połykanie, żucie lub kaszel.

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – ziarniniakowe zapalenie naczyń zajmujące zwykle aortę i jej główne gałęzie, zwłaszcza zewnątrzczaszkowe gałęzie tętnicy szyjnej. Przyczyna nie jest znana. Podejrzewa się, że to skutek reakcji immunologicznej na czynniki infekcyjne u osób predysponowanych genetycznie. Najczęściej dotyczy pacjentów po 60. roku życia. Choroba objawia się jednostronnym bólem w okolicy skroniowej lub ciemieniowej, który przypomina ból głowy. Ból może być powodowany jedzeniem. Występują również zaburzenia ogólnoustrojowe (utrata masy ciała, zmęczenie, osłabienie mięśni).