Protezy teleskopowe, nakładowe (overdentures)

Utrata uzębienia to problem, z którym corocznie boryka się wielu pacjentów. Luki w łukach zębowych nie tylko sprawiają, że funkcja żucia i mowy zostaje upośledzona, ale i wpływają na samopoczucie. Utrata zębów pociąga za sobą również niejednokrotnie utratę harmonii rysów twarzy. Tymczasem istnieje wiele rozwiązań protetycznych dla osób, które częściowo utraciły swoje naturalne uzębienie, jednym z nich są protezy nakładkowe. Są one protezami ruchomymi, czyli można je zdejmować i zakładać samodzielnie. Ten typ uzupełnienia protetycznego mocowany jest na własnych zębach/korzeniach zębów pacjenta, które przed całą procedurą są odpowiednio przygotowywane, lub też na implantach zębowych wszczepianych do kości wyrostka zębodołowego. Protezy typu overdenture mogą być zarówno całkowite, jak i częściowe. Wybór odpowiedniego typu protezy jest zależny od indywidualnej sytuacji konkretnego pacjenta.

Jak już wcześniej wspomniano protezy nakładowe wykorzystują zęby/korzenie zębów pacjenta lub też implanty zębowe. W przypadku własnych korzeni zębowych/zębów ze zniszczoną koroną wykonuje się leczenie endodontyczne i zakłada się wkład korzeniowy, który wystaje około 2-3mm powyżej powierzchni wyrostka zębodołowego. Powierzchnia wkładu wystająca powyżej brzegu wyrostka może być gładka, lub też może zawierać element retencyjny w postaci kuleczki. Elementy retencyjne nie zawsze są umieszczane na wszystkich korzeniach zębów – zależy to od sytuacji indywidualnej – rozmieszczenia korzeni w jamie ustnej. Dopiero na tak przygotowane korzenie zakładana jest proteza nakładowa, która posiada w odpowiednich miejscach elementy wklęsłe, w które przy zakładaniu wskakują umieszczone na korzeniach zębów retencyjne elementy kulkowe. Możliwe jest także odwrotne zastosowanie takich elementów retencyjnych, tzn. umieszczenie elementu wypukłego w płycie protezy, a wklęsłego we wkładzie korzeniowym. Oprócz opisanych już zaczepów kulkowych możliwe jest także wykorzystanie retencji na elementach magnetycznych. Innym rozwiązaniem retencyjnym dla protezy nakładowej jest wykonanie belki Dodlera – elementu metalowego, który jest przymocowany w dwóch naprzeciwległych punktach łuku na korzeniach pokrytych wkładami lub też na implantach. Dzięki takim rozwiązaniom retencyjnym proteza nakładowa nie przemieszcza się w czasie żucia czy mowy. Płyta protezy typu overdenture wykonywana jest z akrylu, który swoim różowym kolorem nie odróżnia się od barwy dziąseł. Kolor i kształt zębów w protezie nakładowej ustalany jest wspólnie z pacjentem, uwzględnia się dopasowanie odcienia zębów protezy do zębów w łuku przeciwstawnym oraz do karnacji.

Dla jakich pacjentów protezy nakładowe są wskazane ?

• Pacjenci z uzębieniem resztkowym, które nie nadaje się do zastosowania jako filar w technice konwencjonalnej (jest niepełnowartościowe)
• Osoby, które nigdy wcześniej nie korzystały z protez zębowych, u których podłoże protetyczne nie zapewnia wystarczającej retencji dla tradycyjnych protez całkowitych
• Przy utracie zębów bocznych (zwłaszcza trzonowych) i jednocześnie nadmiernym starciu zębów przednich
• Przy planowaniu wykonania protezy całkowitej w sytuacji, gdy w przeciwstawnym łuku pacjent ma zachowane własne zęby
• Pacjenci stosujący protezy szkieletowe, u których doszło do odłamania korony zęba, który nie może być odbudowany protetycznie w sposób tradycyjny (korona + wkład)
• Pacjenci, u których planuje się przebudowę zwarcia
• Dla pacjentów zdyscyplinowanych, wzorowo dbających o higienę jamy ustnej oraz zgłaszających się regularnie na kontrole

Szczególną zaletą protez nakładowych jest możliwość wykorzystania korzeni zębów uzębienia resztkowego, które nie nadają się do innego typu odbudowy protetycznej, jako filarów. W ten sposób unika się również konieczności ich ekstrakcji, przez co opóźnia się proces zanikania i zmiany kształtu kości wyrostka zębodołowego. Dzięki wykorzystaniu uzębienia resztkowego osiąga się ulepszoną stabilizację protezy na podłożu protetycznym. Obecność korzenia zęba podtrzymującego protezę pozwala w wielu przypadkach na zmniejszenie długości bezzębnej luki, co daje lepsze możliwości rozmieszczenia sił żucia. Protezy nakładowe pozwalają na wykonanie estetycznej odbudowy, co ma ogromne znaczenie dla samopoczucia pacjenta. U osób, u których występuje odpowiednio dużo korzeni, na których można wykonać elementy retencyjne często da się ograniczyć wielkość płyty protezy górnej, co jest dużą zaletą, ponieważ pozwala na mniejszą zmianę odczuwania smaku, w porównaniu z protezami całkowitymi wykonanymi metodą tradycyjną. W przeciwieństwie do konwencjonalnych protez ruchomych siły żucia przenoszone są tutaj na ozębną, czyli tak jak przy uzębieniu naturalnym. Ten typ przenoszenia sił żucia pozwala na jej równomierny rozkład oraz poprawia koordynację nerwowo-mięśniową. Adaptacja pacjentów do protez nakładowych następuje o wiele szybciej niż do protez konwencjonalnych, związane to jest przede wszystkim z większą niż w przypadku tradycyjnych protez retencją, przez co unika się przesuwania protezy w czasie jedzenia czy mówienia. Zwiększenie retencji wpływa korzystnie także na pewność siebie pacjenta w czasie noszenia protez, ponieważ nie zachodzi ryzyko, że takie uzupełnienie wypadnie w miejscu publicznym .
Jak każda metoda leczenia również ta posiada wady. Zalicza się do nich zwiększenie ryzyka chorób przyzębia oraz próchnicy spowodowane odkładaniem się płytki nazębnej i płytki protez. U wielu pacjentów użytkujących ten typ protez występują stany zapalne przyzębia. Protezy nakładkowe zdecydowanie nie są rozwiązaniem dla osób zapominających o szczotkowaniu zębów . Stanom zapalenia przyzębia przy stosowaniu protez nakładkowych da się zapobiegać poprzez ścisłe trzymanie się zaleceń higienicznych, regularne usuwanie płytki nazębnej i płytki protez oraz zabiegi profilaktyczne, takie jak np. fluoryzacja zębów. Inną wadą protez nakładowych jest wyższy koszt ich wykonania w porównaniu z tradycyjną protezą całkowitą. Protezy nakładowe wykorzystują najczęściej wkłady korzeniowe, do których założenia konieczne jest wcześniejsze leczenie endodontyczne (kanałowe). Ponadto montowane elementy retencyjne, na których proteza jest stabilizowana powodują dodatkowe koszta. W przypadku zastosowania protezy nakładowej z wykorzystaniem implantów zębowych nakłady finansowe zwiększają się o koszt ich wszczepienia. Jeszcze inną wadą protez nakładowych jest konieczność przeprowadzania regularnych kontroli w czasie ich użytkowania. Kontrole protez typu overdenture zalecane są zazwyczaj co 6 miesięcy. Badanie obejmuje ocenę stanu uzębienia, w tym obecność ognisk próchnicy, pomiar głębokości kieszonek dziąsłowych, stopień rozchwiania zębów, kontrolę zwarcia oraz obciążenie korzenia zęba, na jakim oparta jest proteza. W przypadku stwierdzenia obecności zmian chorobowych przeprowadzane są zabiegi lecznicze. Protezy nakładowe z czasem mogą osiadać na wyrostku zębodołowym, przez co może dojść do wywierania zwiększonego nacisku na korzeń zęba, co grozi jego rozchwianiem. W takim przypadku powinno się podścielić protezę i/lub zmienić rozmieszczenie elementów retencyjnych.

Bibliografia:

1. Textbook of Prosthodontics, Deepak Nallaswamy, Jaypee Brothers Publishers, 1996
2. Advances in Clinical Prosthodontics, G. Preti, F. Bassi, S Carossa PICCIN, 1999
3. Protetyka stomatologiczna: podręcznik dla studentów stomatologii Eugeniusz Spiechowicz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008