Narzędzia do opracowania kanału dzieli się na ręczne i maszynowe. Niektóre produkuje się w wersji zarówno do pracy ręcznej, jak i maszynowej (różnią się budową uchwytu), ale istnieją narzędzia wyłącznie do pracy ręcznej lub wyłącznie do pracy maszynowej. Narzędzia kanałowe powstają przez skręcanie drutu w spiralę lub frezowanie w nim nacięć.
Stalowe narzędzia ręczne można podzielić na poszerzacze (reamers) i pilniki (files). Poszerzaczem (podczas opracowywania kanału) można wykonywać ruchy obrotowe w większym zakresie niż pilnikiem (przeznaczonym głownie do ruchów piłujących „góra-dół”). Początkowo w leczeniu endodontycznym używano trzy rodzaje pilników: Kerra (typu K), Hedstroema (typu H) i pilnik – raszpla („szczurzy ogon”). Aktualnie dostępnych jest wiele nowych typów pilników. Trójkąt to symbol graficzny zarezerwowany dla poszerzaczy, natomiast czworobok – dla pilników.
Poszerzacz Kerra (K-Reamer) – część pracująca poszerzacza jest luźno zwiniętą spiralą z drutu o przekroju trójkątnym; krawędzie spirali są ostre, tnące. Niektóre narzędzia wytwarzane są w małych rozmiarach z drutu o przekroju czworokątnym.
Pilnik Kerra (K-File) – narzędzie podbne do poszerzacza K, ma jednak mocniejszy skręt (ciaśniej ułożoną spiralę). Pilniki typu K produkuje się z drutu o przekroju czworokątnym (cztery krawędzie tnące), większe rozmiary – z drutu o przekroju trójkątnym.
Narzędzia giętkie typu K: klasyczne narzędzia typu K wykazywały małą elastyczność (z czym wiązało się ryzyko powikłań, np. złamania narzędzia, perforacji ściany kanału), dlatego zwiększono ich giętkość różnymi metodami (przez użycie bardziej sprężystej i odpornej na złamania stali, przez zmianę przekroju drutu na trójkątny lub romboidalny). Narzędzia giętkie najczęściej mają nietnący wierzchołek; przeznacza się je do opracowania kanałów wąskich i zakrzywionych. Do tej grupy należą poszerzacze i pilniki:
Lasery w endodoncji stanowią uzupełnienie metod konwencjonalnych; laseroterapia może zwiększać skuteczność leczenia endodontycznego. Lasery diodowe, erbowe i Nd:YAG (neodymowo-yagowe) stosowane są do odkażania i opracowywania zębiny w leczeniu chorób miazgi i tkanek okw. Własności światła laserowego wykorzystywane są m.in. do odkażania głębokich ubytków tkanek twardych w próchnicy, zabiegów amputacji przyżyciowej miazgi, odkażania i opracowywania kanałów korzeniowych, fotobiomodulacji tkanek okw.
W leczeniu biologicznym miazgi wspomagająco stosuje się lasery niskoenergetyczne – biostymulacyjne (promieniowanie pobudza procesy fotofizyczne i fotochemiczne już na poziomie komórkowym). Najczęściej do tego celu wykorzystuje się lasery o długości fali 380-1000 nm.
W procesie biostymulacji dochodzi do aktywacji enzymów komórkowych, zwiększenia aktywności i liczebności populacji limfocytów T. Promieniowanie wykazuje działanie antybakteryjne, stymuluje wytwarzanie kluczowych enzymów, tworzenie nowych naczyń krwionośnych i włókien kolagenowych, pobudza proliferację komórek, nasila produkcję przeciwciał. Zatem: promieniowanie stymuluje procesy immunologiczne i utleniania komórkowego, poprawia ukrwienie i redukuje stężenie mediatorów zapalenia w tkankach. Biostymulacyjny wpływ lasera na tkankę nerwową obejmuje: normalizację potencjału czynnościowego włókien nerwowych, hiperpolaryzację błon komórkowych, pobudzenie wydzielania endorfin i regenerację obwodowych aksonów.
W efekcie biostymulacja i fotobiomodulacja wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, wpływają stymulująco na procesy odnowy i reparacji w miazdze i tkankach okw. Więcej
Opracowanie kanału korzeniowego (przygotowanie do wypełnienia) polega na usunięciu jego zawartości, płukaniu kanału, opracowaniu mechanicznym (oczyszczeniu, poszerzeniu i ukształtowaniu jego światła), odkażeniu (jeśli to konieczne) i osuszeniu. Środki chemiczne do płukania kanału wspomagają metody podstawowe (mechaniczne), stąd określenie „mechaniczno-chemiczne opracowanie kanału”. W literaturze opracowanie mechaniczne zwane bywa „biomechanicznym”, co ma akcentować bezpieczeństwo metody (ochrona tkanek okw. przed uszkodzeniem jatrogennym) w por. ze sposobem chemicznym (niektóre środki chemiczne nie są dobrze tolerowane przez tkanki okw.).
Mimo znacznego postępu w konstrukcji narzędzi umiejętności i doświadczenie lekarza dentysty wciąż odgrywają rolę kluczową podczas opracowania kanałów, zwłaszcza w przypadku kanałów istotnie zakrzywionych, o skomplikowanej anatomii.
Mechaniczne (biomechaniczne) opracowanie kanału ma na celu:
Metody opracowania kanałów można podzielić na kilka grup:
W praktyce najczęściej stosuje się połączenie metody ręcznej z maszynową. Więcej
Leczenie endodontyczne zębów, zwłaszcza zębów wielokanałowych, bywa trudne i pracochłonne, wymaga cierpliwości, zdolności manualnych i doświadczenia; powinno być precyzyjnie zaplanowane i starannie wykonane. Problemy mogą pojawić się na różnych jego etapach – pierwotnego lub powtórnego leczenia kanałowego, podczas dostępu do kanału, usuwania wypełnień, materiału wypełniającego kanał, w trakcie opracowywania kanałów, wypełniania systemu kanałowego i in.
Współczesna endodoncja ma do dyspozycji szeroki wachlarz możliwości i metod leczenia chorób miazgi, tkanek okołowierzchołkowych i rozwiązywania skomplikowanych problemów terapeutycznych, jednak wciąż odnotowuje się przypadki niepowodzenia leczenia endodontycznego. prowadząc do powikłania w endoddoncji.
Stosowanie procedur endodontycznych opartych na aktualnej wiedzy i rygorystyczne przestrzeganie procedur klinicznych umożliwiają uzyskanie zadowalających wyników terapeutycznych z dobrą prognozą długoterminową.
Przed leczeniem endodontycznym należy poinformować pacjenta o możliwości wystąpienia komplikacji oraz uzyskać pisemną zgodę na leczenie i potwierdzenie, że pacjent jest świadom ryzyka powikłań.
Na wynik leczenia endodontycznego wpływa wiele czynników, m.in. stan ogólny pacjenta, interpretacja zdjęcia RTG, anatomia jam zębowych, stan miazgi i tkanek okołowierzchołkowych, skrupulatne przestrzeganie zasad aseptyki podczas leczenia. Niepowodzenia w endodoncji zależeć mogą również od stanu przyzębia, perforacji komory lub kanału, złamania instrumentów kanałowych, złamania korony lub korzenia czy zwapnienia kanałów korzeniowych. W niektórych przypadkach pewne znaczenie może mieć wiek pacjenta, lokalizacja zęba w łuku, przyczyna uszkodzenia miazgi. Więcej
Reakcja zębów mlecznych na zakażenie jest zbliżona do reakcji zębów stałych, ale odmienności anatomiczne i fizjologiczne zębów mlecznych determinują pewne różnice w ich leczeniu. Ustalając plan postępowania, należy rozważyć ewentualne wskazania i przeciwwskazania do leczenia endodontycznego, uwzględniając m.in. jakość współpracy z małym pacjentem, ogólny stan zdrowia dziecka i stan uzębienia oraz gotowość opiekunów do współpracy i przestrzegania zaleceń lekarskich. Uważa się, że trzonowe zęby mleczne powinno się utrzymywać w łuku jak najdłużej, ponieważ zapobiega to powikłaniom w postaci późniejszych stłoczeń zębów stałych.
Do przeciwwskazań bezwzględnych endodontycznego leczenia zęba mlecznego należą: ryzyko zapalenia wsierdzia i niedobory odporności (leczenie immunosupresyjne). Wśród wskazań do takiego leczenia wymienia się zaburzenia krzepnięcia krwi (ekstrakcja wiąże się z ryzykiem znacznego krwawienia).
Przeciwwskazaniem względnym do leczenia endodontycznego jest zaawansowana infekcja okołowierzchołkowa – o ciężkim przebiegu lub z resorpcją patologiczną (wskazana ekstrakcja). W zaawansowanej próchnicy, jeśli odbudowa zęba jest niemożliwa, leczeniem z wyboru jest ekstrakcja. Leczenie endodontyczne jest również niewskazane w przypadku fizjologicznej resorpcji korzenia (obejmującej >2/3 długości), ponieważ wkrótce nastąpi eksfoliacja zęba.
Biologiczne metody leczenia miazgi obejmują: pokrycie pośrednie, pokrycie bezpośrednie i amputację przyżyciową. Ekstyrpacja miazgi (pulpektomia) tylko częściowo spełnia warunki leczenia biologicznego.
Zęby leczone metodami biologicznymi wymagają okresowych kontroli stomatologicznych.
Decyzja o leczeniu endodontycznym podejmowana jest na podstawie badania podmiotowego, badania przedmiotowego i ew. badań dodatkowych. U dziecka współpracującego wskazane jest wykonanie zdjęcia radiologicznego, które ułatwia rozpoznanie miejscowych przeciwwskazań do leczenia kanałowego i jest cennym źródłem informacji m.in. o morfologii korzeni i obecności zmian okołowierzchołkowych. Więcej
Zakrzywione kanały korzeniowe – czy da się przeprowadzić leczenie endodontyczne?
Odpowiedź na tytułowe pytanie brzmi: tak; przy zakrzywionych (zagiętych) kanałach korzeniowych da się przeprowadzić leczenie endodontyczne. Wręcz trzeba je przeprowadzić, jeśli doszło do znacznego zniszczenia miazgi, a proces próchnicowy objął też część korzeniową zęba. Do leczenia kanałowego zagiętych kanałów korzeniowych potrzeba jednak odpowiednich narzędzi i – aby zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań – muszą być przestrzegane określone reguły postępowania medycznego i pozabiegowego.
Zakrzywione kanały zębowe – co to znaczy?
Kanał zakrzywiony to taki, którego przebieg nie jest zgodny z osią korona zębowa – otwór wierzchołkowy. Im większe jest odchylenie od tej osi, tym bardziej zakrzywiony kanał korzeniowy. Stomatolog na podstawie zdjęcia RTG lub obrazu z tomografu potrafi ocenić stopień tej krzywizny i na tej podstawie zakwalifikować kanał korzeniowy do jednej z trzech kategorii:
Obliteracja jamy zęba zwana jest też zwyrodnieniem wapniowym miazgi (ZWM) lub resorpcją wewnętrzną zastępczą[1]. Jako zjawisko występujące w jamie ustnej odnosi się do zmniejszonej drożności lub niedrożności kanałów korzeniowych wskutek zmniejszania światła jamy zęba – najczęściej dotyczy to zębów po urazie. Nie jest jasne, jak często występuje, ponieważ doniesienia są pod tym względem różne (uważa się, że 4-40% urazów może kończyć się obliteracją jamy zęba), niemniej wystąpienie obliteracji zależy od dwóch głównych czynników: rodzaju urazu i wieku pacjenta w momencie urazu.
Na czym polega obliteracja jamy zęba?
Zjawisko to polega na odkładaniu się do wnętrza kanału korzeniowego na całej jego długości lub do wnętrza komory zęba wapniowej, twardej substancji. Zaczyna się od obwodu jamy zęba i postępuje w kierunku środka. Wskutek tego centralna część miazgi zębowej ulega obliteracji na końcu. Zwyrodnienie wapniowe narastające ku środkowi jamy zęba doprowadza do stopniowego zmniejszania się światła komory zęba i kanału korzeniowego aż do całkowitego jego zaniku. W rezultacie dochodzi do zamknięcia kanału i jego niedrożności.
W zależności od stopnia zwężenia światła jamy zęba obliterację kwalifikuje się jako:
Komórki macierzyste w stomatologii – możliwości zastosowania w praktyce – część 2.
Po naukowym wstępie zagadnienia możliwości hodowli zębów, które omawialiśmy w tym temacie, prezentujemy możliwości zastosowania w praktyce. Komórki macierzyste z zębów wykorzystuje się obecnie w wielu obszarach stomatologii i medycyny, często w połączeniu z tzw. inżynierią tkankową, gdzie stosuje się różnego rodzaju ażurowe konstrukcje (z metalu lub biosyntetyku), wszczepiane w ciało i przeznaczone do zasiedlenia komórkami macierzystymi. Jest to baza do odtworzenia utraconych/zniszczonych tkanek lub narządów. Same komórki macierzyste lub w połączeniu ze zdobyczami inżynierii tkankowej wykorzystywane są – lub testuje się ich zastosowanie – w następujących obszarach[1]: Więcej
Szkolenie dla Lekarzy
Liczba godzin 24
Punkty edukacyjne TAK
Zajęcia teoretyczne: 10.00-13.30
Zasady leczenia endodontycznego – po co? Czy warto? Jak przekonać Pacjenta że warto?
Morfologia komory i kanałów – różnorodność (omówienie systemów kanałowych, pokazanie schematów vs rzeczywistość)
Odwieczny problem i zagadka – MB2 – gdzie go szukać, w ilu przypadkach jest.
Endo 1- wizytowe czy 2? Kiedy i dlaczego. Jeśli 2-wizytowe: opatrunek – jaki, po co, dlaczego, jego szczelność
Instrumentarium ręczne: pilniki , poszerzacze, miazgociągi, narzędzia specjalne. Endometry.
Diagnostyka radiologiczna. Zdjęcia RTG jako absolutne minimum. Ile zdjęć w trakcie leczenia – przed, w trakcie i po. RVG i CBCT – rola i znaczenie.
Izolacja pola zabiegowego – po co? Sukces leczenia, szczelność, bezpieczeństwo.
Koferdam – to proste!! Wystarczy wiedzieć co do czego. Dobór klamer, rodzaje, zakładanie. Czy odbudowa przed jest konieczna? Krótka historia o obręczy. Szczelność (koferdam w płynie).
Dostęp do komory, odnajdowanie ujść komorowych – opracowanie prostego dostępu jako klucz do sukcesu. Omówienie typowej lokalizacji i kiedy spodziewać się dodatkowych kanałów.
Instrumentacja narzędziami, udrażnianie kanałów, kolejność stosowania narzędzi.
Długość robocza. Sposoby. Znaczenie długości roboczej dla sukcesu leczenia. Jak unikać błędów podczas pomiarów. Na co zwracać uwagę. Co może fałszować wyniki.
Protokół płukania. Płyny – jakie, rodzaje, właściwości, działanie, kolejność stosowania, po co je stosujemy, co nam dają i dlaczego ułatwiają pracę – lubryfikacja.
Zajęcia praktyczne: 14.00 – 18.30
Diagnostyka, przegląd zdjęć RTG oraz CBCT
Zakładanie koferdamu – klamry
Wstępne opracowanie kanałów i poszerzanie
2 dzień
Zajęcia teoretyczne: 10.00-13.30
Instrumentarium maszynowe. Różnice między systemami. Zasady pracy. Dlaczego maszynowe opracowanie kanałów jest lepsze niż ręczne.
Podstawy pracy z narzędziami maszynowymi. Wprowadzanie i wyprowadzanie narzędzi. Ruchy narzędziami.
Dostęp ułatwiający pracę narzędziami maszynowymi. Jak opracować wstępnie narzędziami ręcznymi. Podstawowa zasada: płukanie i rekapitulacja.
Jak radzić sobie z zagiętymi, zakrzywionymi kanałami.
Do czego prowadzi nieostrożne, nieumiejętne posługiwanie się narzędziami. Perforacje, stopnie, złamanie narzędzi.
Rola ultradźwięków. Narzędzia ultradźwiękowe: typy, rodzaje, zastosowanie. Rola ultradźwięków w aktywacji płynów i w tworzeniu dostępu do kanałów zobliterowanych.
Kanały zobliterowane. Co zrobić gdy trafisz na niedrożny kanał? Jak sobie z tym poradzić.
Wypełnianie kanałów. Metody, materiały, kondensacja gutaperki. Narzędzia potrzebne do wypełniania kanałów. Wady i zalety wypełniania gutaperką na ciepło i na zimno. Rola uszczelniacza. Jak dobrać i dopasować ćwiek gutaperkowy
Zajęcia praktyczne: 14.00 – 18.30
Opracowanie maszynowe na bloczkach lub fantomach. Wstępne opracowanie ręczne i narzędziami maszynowymi. Wyznaczanie długości roboczej. Wypełnianie kanałów krok po kroku.
Dzień 3
Zajęcia teoretyczne: 9.30-11.30
Praca w powiększeniu i korzyści z tego wynikające
Budowa mikroskopu
Ergonomia i zasady pracy z mikroskopem
Jak wybrać mikroskop. Jak pracować w górnym i dolnym łuku. Jak nie męczyć się podczas pracy z mikroskopem. Podstawowe instrumentarium(lusterka).
Postawa i pozycja lekarza i pacjenta.
Zajęcia praktyczne: 12.00 – 16.30
Praca z mikroskopem. Prawidłowa pozycja. Ustawienie mikroskopu. Ostrzenie pola widzenia.
Praca na fantomach z mikroskopem. Ustawienie, manipulacja lusterkiem i narzędziami. Odszukiwanie ujść kanałowych. Opracowywanie i wypełnianie kanałów pod mikroskopem.
W gabinecie Dentysta.eu zaczyna się nowa era diagnostyki obrazowej: pacjenci będą mogli skorzystać z najnowocześniejszego rozwiązania 3D, jakim jest tomografia stomatologiczna CBCT. Uzyskane dzięki niej obrazy dostarczają większej ilości informacji, niż wszystkie dotychczas znane techniki obrazowania razem wzięte.
Jeśli dentysta podczas oglądania zdjęć RTG tradycyjnych lub radiograficznych nie zauważył np. resorpcji korzenia zębowego, rozpoczynającego się stanu zapalnego w tkankach przyzębia lub tkwiącego w kanale zębowym fragmentu ułamanego narzędzia endodontycznego, dzięki badaniu CBCT już tego nie przeoczy.
Tomografia CBCT (z ang. Cone Beam Computed Tomography), znana też jako tomografia wolumetryczna lub stożkowa, to rozwiązanie, które od kilku lat rewolucjonizuje światową stomatologię – tu nic się nie ukryje, gdyż dzięki temu krótkiemu badaniu dentysta uzyskuje obrazy badanego obszaru, na których bardzo dokładnie widać szczegóły anatomicznej budowy o wielkości zaledwie 75 mikrometrów. To na chwilę obecną jedyne dostępne na świecie rozwiązanie do diagnostyki stomatologicznej, poprzez które można uzyskać jednocześnie obrazy struktur kostnych i tkanek miękkich.
Jak działa tomografia zębów CBCT i jak przebiega badanie?
CBCT to tomografia stożkowa, zatem wiązka promieni X (promieni Roentgena) emitowana przez urządzenie przyjmuje – zgodnie z nazwą – kształt stożka. Pacjent podczas badania może stać lub siedzieć (także na wózku inwalidzkim), a wokół jego głowy w zakresie 360º porusza się specjalny moduł z elementem emitującym promienie X. W trakcie badania wykonywane są liczne skany – zdjęcia RTG, które trafiają do pamięci urządzenia i przesyłane są na komputer. Ponieważ skanów jest dużo i wykonywane są z różnych pozycji, w ostatecznym obrazie uzyskuje się głębię i wyraźny, trójwymiarowy obraz badanego obszaru. Stomatolog poddaje skany obróbce i wyłuszcza z nich interesujące go informacje o stanie zdrowia badanego obszaru jamy ustnej.
Zalety tomografii CBCT