Leczenie kanałowe podczas jednej wizyty? A może dwóch lub więcej?

Ze względu na liczbę wizyt niezbędną do leczenia endodontycznego wyróżnia się leczenie jedno-, dwu- i wieloseansowe (czyli na jednej, dwóch czy wielu wizytach). W przypadku metody jednoseansowej wszystkie zabiegi leczenia kanałowego (jak usuwanie zawartości kanałów, opracowanie i wypełnienie kanałów) wykonywane są podczas jednej wizyty. W metodzie leczenia dwuseansowego w trakcie pierwszej wizyty wykonuje się opracowanie kanałów, wprowadza do nich środek o działaniu bakteriobójczym (i zakłada wypełnienie czasowe); wypełnienie kanału przeprowadza się podczas drugiej wizyty (najczęściej po 1–2 tygodniach). W leczeniu wieloseansowym po opracowaniu kanałów kilkakrotnie aplikuje się leki o działaniu odkażającym i pobudzającym procesy regeneracyjne (zwykle terapia trwa kilka miesięcy).

Leczenie jedno-, dwu- i wieloseansowe w endodoncji

Zwolennicy metody jednoseansowej stoją na stanowisku, że mechaniczno-chemiczne opracowanie kanału i szczelne wypełnienie to warunki wystarczające i decydujące o powodzeniu leczenia pulpopatii z miazgą żywą i martwą oraz ze zmianami zapalnymi w tkankach okw. Opracowanie kanału i staranne płukanie roztworem dezynfekującym radykalnie zmniejsza liczbę drobnoustrojów w kanałach głównych i bocznych. Wypełnienie szczelnie przylegające do ścian zębiny kanałowej uniemożliwia rozwój bakterii pozostających w kanale i unieszkodliwia bakterie w kanalikach zębinowych. Mogą pozostawać drobnoustroje w ogniskach zapalnych w tkankach okw. (jednak zmiany zapalne mogą być ich pozbawione).

W metodzie dwuseansowej opracowanie kanałów i zastosowanie środka bakteriobójczego podczas pierwszej wizyty ma na celu zniszczenie drobnoustrojów pozostałych po biomechanicznym opracowaniu kanałów. Po aplikacji środka odkażającego ubytek zamyka się szczelnym wypełnieniem czasowym, które chroni przed przenikaniem bakterii z jamy ustnej do kanałów (mikroprzeciekiem). Podczas drugiej wizyty, zwykle po krótkim czasie, wykonuje się wypełnienie kanału.

Leczenie wieloseansowe stosowano do niedawna rutynowo przy zmianach zapalnych w tkankach okw. Aktualnie jest niezalecane, ponieważ jest czasochłonne, kosztowne, związane z ryzykiem reinfekcji systemu kanałowego (w wyniku resorpcji środka dezynfekującego), utraty wypełnienia czasowego lub pogorszenia jego szczelności. Towarzyszy mu również wyższe ryzyko złamania czasowo odbudowanej korony (co, przy niekorzystnym przebiegu linii złamania, grozi utratą zęba).

Wieloseansowe leczenie zaleca się tylko w przypadku:

• niemożności uzyskania suchości kanału („łzawienia kanału”)
• zębów z niezakończonym rozwojem korzeni, leczonych metodą apeksyfikacji przy użyciu wodorotlenku wapnia
• zębów z resorpcją patologiczną.

Jednoseansowe leczenie endodontyczne – wskazania, wady i zalety

Czas trwania leczenia jednoseansowego nie powinien przekraczać 1 godziny.

Wskazaniem do leczenia jednoseansowego są:

• przypadki, w których szacowany czas leczenia nie jest zbyt długi
• pulpopatie w miazdze żywej zębów o nieskomplikowanym systemie kanałów korzeniowych
• martwica miazgi i zmiany zapalne w tkankach okw. (z obecnością przetoki) zęba o nieskomplikowanym systemie kanałów korzeniowych
• zęby przednie i przedtrzonowe z pourazowym złamaniem korony, które wymagają natychmiastowej odbudowy
• pacjenci, którzy nie mogą się zgłosić na następną wizytę
• pacjenci, którzy zaakceptowali przeprowadzenie leczenia jednoseansowego
• pacjenci z nerwicą, dentofobią, którzy wymagają sedacji lub zabiegu w znieczuleniu ogólnym
• pacjenci z grupy podwyższonego ryzyka, u których konieczna jest osłona antybiotykowa przed leczeniem (w metodzie wieloseansowej musiałaby być powtarzana kilkakrotnie).

Jedną z korzyści leczenia jednoseansowego jest eliminacja ryzyka zakażenia kanału pomiędzy wizytami (ryzyka mikroprzecieku w przypadku nieszczelnego wypełnienia czasowego lub jego utraty). Zaletą jest także możliwość natychmiastowej odbudowy zniszczonej korony leczonego zęba (istotne w przednim odcinku uzębienia) oraz oszczędność czasu (lekarza i pacjenta). Metoda jednosensowa związana jest także z mniejszym lękiem pacjentów przed zabiegami stomatologicznymi (tylko jedna wizyta), umożliwia również wyleczenie zęba u pacjentów, którzy nie mogą stawić się na następną wizytę w celu zakończenia leczenia.

Wśród wad wymienia się większą trudność leczenia powikłań pozabiegowych niż w metodzie dwuseansowej (tzn. otwarcie zęba i umożliwienie drenażu wysięku drogą niewypełnionego kanału). Ponadto istnieje ryzyko, że drobnoustroje w kanałach bocznych pozostaną żywe i przyczynią się do powstawania zmian zapalnych.

Wskazania do dwuseansowego leczenia endodontycznego

Wskazaniem do dwuseansowego leczenia endodontycznego są wszystkie przeciwwskazania do leczenia jednoseansowego, czyli:

• pierwotnie ostre zapalenie w tkankach okw.
• martwica miazgi i silne dolegliwości bólowe – skutek zaostrzenia zapaleń przewlekłych w tkankach okw. bez wytworzonej przetoki
• bezobjawowe zęby trzonowe z martwą miazgą i przewlekłymi zmianami zapalnymi, z resorpcją okołowierzchołkowej kości, bez przetoki
• zęby z resorpcją patologiczną (wewnętrzną lub zewnętrzną)
• zęby, które wymagają powtórnego leczenia endodontycznego ze względu na obecność zmian zapalnych w tkankach okw.
• zęby o skomplikowanym systemie kanałów korzeniowych lub z obecnością przeszkód anatomicznych w kanale, które wykluczają ich szybkie opracowanie (obliteracja kanału złogami mineralnymi, kanały kręte, rozdwojone, obecność kanałów dodatkowych)
• pacjenci z dysfunkcjami stawu skroniowo-żuchwowego i z upośledzeniem fizycznym lub/i umysłowym, którzy nie utrzymają otwartej jamy ustnej podczas leczenia jednoseansowego
• uporczywe krwawienie lub wypływanie wysięku z tkanek okw. do kanału podczas metody jednoseansowej jest przeciwwskazaniem do zakończenia leczenia w trakcie jednej wizyty i wymaga wyznaczenia terminu wizyty kolejnej.

Zalety dwuseansowego leczenia endodontycznego

Metoda dwuseansowa pozwala zastosować pomiędzy wizytami środek odkażający, który działa bakteriobójczo na drobnoustroje przetrwale po mechaniczno-chemicznym opracowaniu. Leczenie dwuseansowe z użyciem preparatów na bazie Ca(OH)₂ pobudza gojenie zmian zapalnych w tkankach okw. Natomiast związane z metodą dwuseansową ryzyko zakażenia kanału między pierwszą i drugą wizytą można zminimalizować, stosując na wypełnienia czasowe ubytku materiały szczelnie przylegające do tkanek twardych (np. cementy szkło-jonomerowe).

Zgodnie z wymogami aktualnej wiedzy, czas leczenia endodontycznego (liczbę wizyt) powinno się maksymalnie ograniczyć, mimo to nie każdy przypadek powinien być leczony w czasie jednej wizyty.

Podjęcie decyzji o leczeniu metodą jedno- lub dwuseansową leży w gestii lekarza. Dokonując wyboru, należy rozważyć ryzyko ewentualnych zaostrzeń, powikłań i ich następstw. Co prawda, metoda jednoseansowa zyskuje ostatnio coraz więcej zwolenników, jednak powinna być przeprowadzana przez lekarza o odpowiedniej wiedzy endodontycznej i umiejętnościach, w warunkach przystosowanego (do tego celu) gabinetu stomatologicznego, m.in. z dostępem do nowoczesnej aparatury rentgenowskiej (umożliwiającej szybkie wykonanie kilku zdjęć rentgenowskich) i sprzętu do powiększania obrazu pola zabiegowego.