Język zdrowy a język chory – poznaj objawy

Informacji o kondycji języka dostarczają jego: kolor, wielkość, ruchomość, wilgotność, kształt powierzchni, a także wielkość i wygląd brodawek, obecność i wygląd nalotu czy wielkość, kształt i barwa naczyń znajdujących się po spodniej stronie tego organu.

Trzeba pamiętać, że wymienione wyżej właściwości języka dostarczają również cennych wskazówek dotyczących zdrowia ogólnego i często stanowią wytyczne wskazujące kierunek diagnozowania.

Lepszy do oceny medycznej jest język dziecka niż dorosłego: ponieważ najczęściej jest gładki, bez blizn i bez zmian strukturalnych. Najczęściej też podczas choroby lub gorączki szybciej zmienia kolor i wyraźniej widać na nim zmiany w wyglądzie i wielkości brodawek.

Kiedy język jest zdrowy…

… jest ruchomy, niebolesny, giętki, w kolorze różowo-czerwonym, bez nalotu, plam, nadżerek, stwardnień, guzków czy uwypuklonych i powiększonych brodawek smakowych. Na spodniej stronie widać siateczkę unaczynienia bez uwypukleń i poszerzeń, a na bocznych powierzchniach, które stykają się z zębami, nie widać spękań, plam czy owrzodzeń.

Kiedy język choruje…

… zmiany i dysfunkcje mogą pojawić się w jednym tylko obszarze jego funkcjonowania lub w kilku naraz. Objawy, które sygnalizują schorzenia języka to:

• Ból i pieczenie – warto pamiętać, że nie każda choroba języka jest manifestowana bolesnością tego organu i odwrotnie: nie zawsze ból lub pieczenie są objawami poważnych schorzeń – bo mogą mieć charakter niegroźny i przemijający, np. po zjedzeniu owocu zawierającego dużą ilość kwasów owocowych lub garści kwaśnych karmelków. Ból i pieczenie języka mogą się pojawić na skutek:
  • infekcji bakteryjnych (kiła, gruźlica), wirusowych (wirus HIV) czy grzybiczych (kandydozy) jamy ustnej, których skutkiem jest uszkodzenie błony śluzowej języka;
  • zapalenia aftowego – kiedy pojawiają się zmiany o charakterze okrągłych nadżerek;
  • zapalenia, które rozwinęło się wskutek przekłucia języka i umieszczenia w nim biżuterii;
  • nerwobólu dotyczącego nerwu językowo-gardłowego;
  • zespołu piekących ust – choroby rzadkiej (znanej jako BMS, glossodynia), dotykającej częściej kobiety niż mężczyzn;
  • noszenia źle dopasowanej protezy dentystycznej lub aparatu ortodontycznego, którego metalowe elementy drażnią delikatną powierzchnię organu;
  • działania czynników fizycznych (np. uraz, ugryzienie się w język, drażnienie ukruszonym zębem) lub chemicznych (oparzenie wrzątkiem czy żrącą substancją, nadmiar kwasów owocowych w pożywieniu – pojawia się po zjedzeniu kwaśnych owoców);
  • alergii – na składnik pokarmowy, nikiel, amalgamat, gluten;
  • częstego drażnienia przez alkohol lub dym tytoniowy.
• Zaburzenie ruchomości – może być wrodzone lub nabyte, spowodowane przez choroby nowotworowe, twardzinę układową, krótkie wędzidełko języka.
• Zaburzenia odczuwania smaku:
  • wrodzone – związane z niewykształceniem kubków smakowych;
  • nabyte – trwałe lub przemijające. Przyczyny mogą być różne: nowotwór języka, radio- lub chemioterapia, długotrwałe palenie papierosów, zabiegi chirurgiczne na języku (np. resekcja), niektóre leki stosowane długotrwale. Zaburzenia smaku związane są też z wiekiem – po 45 roku życia spada zdolność do rozróżniania smaków.
• Zmiany w unaczynieniu – widoczne wyraźnie od strony spodniej języka w postaci żylaków. Najczęściej obserwowane u osób starszych, mogą być sygnałem świadczącym o miażdżycy.
• Zmiany w wyglądzie brodawek na języku – tzw. język włochaty. Pojawia się, kiedy brodawki nitkowate ulegają przerośnięciu i przypominają włoski. Powodem przerośnięcia brodawek mogą być: nadużywanie wody utlenionej do płukania jamy ustnej, kuracja antybiotykami, zła higiena jamy ustnej, leczenie antynowotworowe.
• Powiększenie języka – może być wrodzone lub nabyte, pojawić się nagle lub następować stopniowo, symetrycznie lub jednostronnie. Względne powiększenie języka towarzyszy m.in. zespołowi Downa lub niedorozwojowi żuchwy – język ma wtedy normalną wielkość, ale z powodu zmniejszenia pojemności jamy ustnej wydaje się za duży. Rzeczywiste powiększenie języka może być skutkiem:
  • przerostu mięśni języka z powodu zaburzeń endokrynologicznych (niedoczynność tarczycy, akromegalia) lub genetycznych (w mukopolisacharydozie);
  • problemów z krążeniem limfy;
  • rozwoju zmian o charakterze guzów: naczyniaków czy nerwiaków;
  • przerostu połowiczego ciała.
• Plamy na języku – pojawiają się w języku geograficznym, jako objaw rogowacenia białego (leukoplakii) lub zakażenia wirusem Epsteina-Barr u pacjentów zarażonych wirusem HIV (leukoplakia włochata), u osób poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu czy u nałogowych palaczy. Plamy na języku to także objaw infekcji grzybiczej tego organu, liszaju płaskiego.

Uwaga: nalot na języku najczęściej jest objawem choroby toczącej się gdzieś w ustroju, natomiast nie świadczy o schorzeniu samego języka (wyjątkiem może być początkowe stadium leukoplakii). Jeśli u zdrowego człowieka nalot jednak się pojawia (i najczęściej towarzyszy mu przykry zapach z ust), zazwyczaj przyczyna tego zjawiska jest prozaiczna: zaniedbanie higieniczne polegające na nieoczyszczeniu powierzchni języka podczas mycia zębów.