Andresen w 1927 r. opisał aparat, który miał postać bloku stworzonego w oparciu o zgryz konstrukcyjny. Aparat, wyposażony w łuk wargowy, opracowano z myślą o leczeniu retencyjnym; kolejne prace tego autora prezentowały wariant leczniczy aparatu nazywanego „aktywatorem”. Te i kolejne wersje aparatu rozpoczęły nowy etap leczenia – leczenia czynnościowego.
Budowa aktywatora Andresena
Aktywator Andresena wykorzystywany jest do leczenia tyłozgryzów, przodozgryzów (z dodatnim testem czynnościowym), zgryzów głębokich i protruzji dwuszczękowej.
Płyta górna w aktywatorze Andresena przylega do podniebienia, wyrostków zębodołowych i zębów oraz łączy się z dolną płytą opartą na zębach (ich ścianach językowych) i żuchwie (części zębodołowej). Połączenie płyt ustala się w oparciu o (pobrany wcześniej) zgryz konstrukcyjny. Żuchwa zostaje ustawiona w położeniu przymusowym wobec szczęki. Mięśnie, które – w trakcie połykania i mimowolnych skurczów – starają się przywrócić pozycję spoczynkową, przenoszą na aparat siły, które przesuwają zęby i przebudowują kości. Nowopowstałe odruchy w układzie nerwowo-mięśniowym narządu żucia wpływają na (adaptacyjną) przebudowę mięśni oraz stawu skroniowo-żuchwowego.
Z masy akrylowej, która łączący płyty, wychodzi druciany łuk wargowy (pomiędzy pierwszym przedtrzonowcem a kłem). W przypadku wad doprzednich stosuje się łuk wargowy dolny.
Początkowo w celu poszerzania aparatu stosowano drucianą sprężynę Coffina. Na skutek problemów z jej równomierną aktywacją zaczęto (zamiast niej) wykorzystywać dwie druciane sprężyny, również ulokowane na podniebieniu. Leczenie zwężeń (wad współistniejących) wymaga zastosowania (jako elementu rozbudowy) śruby, która pozwala na adaptację aparatu do zmian.
Podczas pobierania zgryzu konstrukcyjnego powinno się mieć na celu poprawę rysów twarzy oraz warunków zgryzowych. Pobudzenie mięśniowe można uzyskać przez odsunięcie żuchwy od szczęki na odległość, która jest większa niż szpara spoczynkowa (przestrzeń między łukami zębowymi, gdy żuchwa jest w spoczynku). Poprawę ustawienia uzyskuje się przez wysunięcie żuchwy, cofnięcie lub przesunięcie w bok w taki sposób, by jej linia pośrodkowa korespondowała z linią symetrii twarzy. Generalnie obowiązuje zasada, że im większa zmiana przednio-tylnego położenia żuchwy, tym mniejsza wysokość zgryzu. W przeciwnym wypadku (po przekroczeniu granicy tolerancji mięśniowej) aparat nie zostanie zaadaptowany.
Aktywator Andresena – najbardziej fizjologiczny sposób leczenia
Zmiana ułożenia mięśni narządu żucia poprzez zmianę położenia żuchwy sprawia, że układ mięśniowy wysyła stałe pobudzenia do układu mięśniowego. Skurcze mięśniowe wpływają na tworzenie przerywanych sił nagryzu, które są przenoszone na aktywator Andresena. Budowa aparatu powinna pobudzać wzrost elementów słabiej rozwiniętych, natomiast hamować wzrost części rozwiniętych nadmiernie. W efekcie – przy stopniowym przesuwaniu grup zębowych – dochodzi do zharmonizowania łuków zębowych i podstaw szczęk.
Zatem – niezależnie od zmian w ustawieniu żuchwy – dąży się do przesuwania zębów bocznych i (w konsekwencji) uzyskania triad czynnościowych, pierwszej klasy trzonowcowej i kłowej. W tym celu wykorzystuje się płaszczyzny prowadzące.
By skracać zęby, masą akrylową pokrywa się powierzchnie żujące lub brzegi sieczne (pozostałe zęby są uwolnione z akrylu). W celu wydłużania zębów bocznych, pozostawiana jest część akrylu wzdłuż brzegu dziąsłowego (pozostałe części korony są uwalniane).
Przez pierwszy tydzień aparat należy nosić przez kilka godzin dziennie, później przez całą noc i część dnia, aż do uzyskania 14 godzin leczenia na dobę. Wizyty kontrolne powinny odbywać się częściej w okresie adaptacji, po którym zwykle zaleca się kontrole co 6 tygodni.
Wśród zalet tego aparatu wymienia się przede wszystkim spowodowanie najbardziej fizjologicznej (uzyskiwanej za pomocą mięśni pacjenta) przebudowy narządu żucia, która z reguły nie wymaga leczenia retencyjnego. Do trudności terapeutycznych należy konieczność dobrej współpracy pacjenta i problemy w uzyskaniu dokładnych ruchów konkretnych zębów (w szczególności prostowanie zębów obróconych). Aktywatory Andresena umożliwiają uzyskanie dobrych wyników leczenia zwłaszcza w przypadku wad nabytych spowodowanych przez zaburzenia funkcji. Ich najskuteczniejsze działanie obserwowane jest w okresie intensywnego wzrostu narządu żucia.