Magazyn Stomatologiczny, 2011, XXI, 1, 76-82:
Autor: Marcin Krufczyk – Lekarz stomatolog, Zabrze | Kontakt e-mail: marcin@dentysta.eu
Badanie ankietowe, w którym wzięło udział ponad 3500 respondentów z całej Polski oraz z innych krajów, miało na celu w celu wyjaśnienie głównych przyczyn dentofobii i przybliżenie metod radzenia sobie ze stresem w gabinecie stomatologicznym i poczekalni. Poruszono w nim także takie kwestie, jak to, które znieczulenia są odbierane przez pacjentów jako najbardziej bolesne i jaką postawę powinien przyjąć lekarz, aby wyzbyć się negatywnego napięcia we wzajemnej relacji z pacjentem.
Od zarania dziejów dentysta był postrzegany jako postać negatywna, kojarząca się głównie z bólem i nieprzyjemnymi doznaniami. Ten utarty pogląd sprawia, że ludzie boją się wizyt u dentysty, a niektórzy unikają ich jak ognia. Skrajny strach powodujący ataki paniki i paraliżującą niechęć jest nazywany dentofobią (1, 2). Niechęć pacjenta na fotelu dentystycznym jest przeszkodą zarówno dla niego samego, jak i dla dentysty, a spowodowane strachem jego nadmierne pobudzenie i wrażliwość na choćby najlżejsze dotknięcie lekarza uniemożliwia wręcz leczenie. Czy jest na to sposób? Dentyści prześcigają się w stosowaniu przeróżnych metod zmniejszania napięcia w kontakcie z pacjentami. Która z tych metod jest skuteczna i czy w ogóle można się wyzbyć strachu i poczucia lęku?
Celem badania było uchwycenie podstawowych czynników wywołujących stres podczas wizyty u stomatologa, a także znalezienie złotego środka, który pozwoli na zmniejszenie napięcia w relacji dentysta – pacjent. Ponadto podjęto próbę:
• ustalenia natężenia strachu i jego wpływu na częstość wizyt u dentysty,
• wychwycenia najbardziej stresogennych zabiegów,
• przedstawienia wzorcowej postawy lekarza,
• określenia standardów wyposażenia gabinetu i poczekalni, które pozwolą na ograniczenie stresu pacjentów do minimum.
Badanie zostało przeprowadzone w formie anonimowej ankiety internetowej oraz jej drukowanego odpowiednika w celu potwierdzenia osiągniętych wyników. Ankieta była dostępna pod adresem internetowym dentofobia.1k.pl od 5 lipca do 30 września 2010 roku. Stronę z ankietą zabezpieczono w taki sposób, by jedna osoba (jeden adres IP) mogła wypełnić ją tylko raz – pozwoliło to na uzyskanie obiektywnych, wolnych od błędów, rzetelnych wyników. Oprogramowanie ankiety wymagało wypełnienia wszystkich pól przez osobę odpowiadającą przed jej ostatecznym wysłaniem i stanowiło podstawę do przeprowadzenia badania na większą skalę. W badaniu „Dentofobia – strach przed dentystą” wzięło udział 3687 osób. Ankieta osiągnęła dużą popularność dzięki wsparciu portalu dentystycznego dentysta.eu oraz kilku innych stron tematycznych. Badani, którzy reprezentowali kilka przedziałów wiekowych (tab. I), pochodzą z różnych regionów Polski (tab. II).
TABELA I. Wiek badanych
Wiek w latach | % |
7-13 14-18 19-25 26-40 41-60 ponad 60 |
2% 30% 37% 20% 11% 1% |
TABELA II. Podział badanych ze względu na miejsce zamieszkania
Województwo | % |
śląskie małopolskie wielkopolskie mazowieckie podkarpackie dolnośląskie łódzkie pomorskie kujawsko-pomorskie lubelskie zachodniopomorskie opolskie warmińsko-mazurskie podlaskie lubuskie świętokrzyskie inny kraj niż Polska |
15,43% 11,28% 9,90% 8,90% 7,84% 6,62% 5,99% 5,42% 5,29% 4,67% 4,04% 3,09% 2,93% 2,71% 2,63% 2,09% 1,17% |
Ankieta składała się z 30 pytań jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru oraz 6 pytań otwartych. Odpowiadając na nie, osoba badana mogła szczegółowo opisać dany problem. Wyniki ankiety zostały zebrane i zanalizowane w wielowymiarowych tabelach, a następnie przedstawione za pomocą wykresów.
• Co tak naprawdę jest przyczyną strachu?
Aby skutecznie walczyć z chorobami, do których niewątpliwie zalicza się dentofobia w jej zaawansowanej postaci, należy przede wszystkim poznać przyczynę strachu, którego podłoże znajduje się w przeszłości (ryc. 1).
Ryc. 1. Przyczyny strachu przed dentystą.
Około 60% pacjentów podaje – jak można się było spodziewać – ból i przykre doświadczenia w przeszłości jako przyczynę strachu przed dentystą (3). Kolejne 36% to pacjenci, którzy skarżą się na złe podejście lekarza – niespełniającego ich oczekiwań lub traktującego przedmiotowo pracę zawodową. Co piąty pacjent nie wytrzymuje swojej bezsilności podczas zabiegów. Każe to się zastanowić nad stworzeniem w gabinecie atmosfery, w której leczony ma wrażenie panowania nad sytuacją i jej kontrolowania. Chodzi tu szczególnie o cierpliwe podejście dentysty do pacjenta i zaprzestanie działań po wykonaniu przez niego umówionego znaku, np. uniesienia ręki przy nadmiernej bolesności zabiegu. Nie bez znaczenia są także opinie i historie znajomych oraz ceny zabiegów (4).
Nawet najlepsze umiejętności najlepszego lekarza stomatologa na nic się nie zdadzą, jeśli nie dysponuje on gabinetem wyposażonym w choćby podstawowy sprzęt. Pacjenta trzeba przede wszystkim wygodnie posadzić (lub położyć) na fotelu. Niezbędne są także narzędzia i materiały do diagnozowania i leczenia.
Wyposażenie i organizacja poradni uzależniona jest od rodzaju jej działalności uwzględniając przy tym wymogi ergonomii, zasady BHP i względy estetyczne.
Całość wyposażenia można podzielić na podstawowe, specjalistyczne i pomocnicze.
W skład unitu stomatologicznego wchodzą:
|
Na konsoli lekarza znajdują się: • wiertarka turbinowa |
Dmuchawka wodno-powietrzna to urządzenie dostarczające wodę, sprężone powietrze i ich mieszaninę do pola operacyjnego. Może być nazywana strzykawką trójfunkcyjną. Udoskonaloną wersją jest strzykawka sześciofunkcyjna, podgrzewająca wodę i powietrze. Dmuchawka może też posiadać źródło światła, co stanowi duże udogodnienie dla lekarza.
Ssak usuwa wodę, ślinę i resztki materiałów z pola operacyjnego. Może służyć także do odciągania tkanek. Jest niezastąpiony przy zabiegach wymagających intensywnego chłodzenia wodą. Operowany przez wyszkoloną asystę stanowi ogromną pomoc dla stomatologa.
Ślinociąg składa się z przewodów wyprowadzających i wymiennej plastikowej końcówki. Można go dogiąć haczykowato tak, że spoczywa w najgłębszym miejscu jamy ustnej. Służy do odciągania wody i śliny, ale nie jest tak wydajny jak ssak.
Uśmiech stanowi część ciała i sprawia, że jesteśmy bardziej atrakcyjni w oczach odmiennej płci, jeszcze bardziej niż włosy, kolor oczu czy budowa ciała.
Potwierdza to badanie przeprowadzone przez American Dental Associatio. Jak twierdzą badacze, rezultat jest ewidentny dla kobiet, które stawiają uśmiech ponad jakąkolwiek inną męską cechę. Uśmiech rozumiany jako forma ust i kolor zębów jest pierwszą rzeczą rzucającą się w oczy pdczas rozmowy mężczyzny z kobietą i może stanowić dobry wskaźnik oceny charakteru osoby. Może dostarczać wskazówek dotyczących dbałości o ciało i stopień higieny.