Uzębienie ludzkie wykazuje trzy charakterystyczne cechy: heterodoncję, tekodoncję, difiodoncję.
Heterodoncja – zróżnicowanie kształtu zębów, cecha ta jest typowa dla większości ssaków, w przeciwieństwie do homodoncji – jednakowego kształtu wszystkich zębów, jest ona charakterystyczna dla ryb, płazów i gadów.
Tekodoncja – to osadzenie zębów w zębodołach szczęki i żuchwy – cecha ta jest również typową cecha wszystkich ssaków.
Difiodoncja – to wyrzynanie się dwóch pokoleń zębów: najpierw zębów mlecznych (dentes decidui sive lactei), które są następnie zastępowane zębami stałymi (dentes permanentes). Uzębienie mleczne człowieka składa się z 20 zębów: ośmiu zębów siecznych, czterech kłów oraz ośmiu zębów trzonowych. Zęby przedtrzonowe nie występują w uzębieniu mlecznym. Uzębienie stałe liczy zwykle 32 zęby; 8 zębów siecznych, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 12 trzonowych, jednak coraz częściej obserwuje się brak występowania zawiązków zębów trzonowych trzecich u młodych ludzi. Zęby człowieka są dostosowane do rodzaju spożywanego przez niego pokarmu. Ludzie jako organizmy wszystkożerne posiadają wszystkie cztery typy zębów – zęby sieczne (dentes incisivi), kły (dentes canines), zęby przedtrzonowe (dentes premolares) oraz trzonowe (dentes molares). Poszczególne typy zębów różnią się od siebie kształtem – zęby sieczne przystosowane są do cięcia pokarmu, a kły do jego rozrywania, dlatego posiadają brzegi sieczne. Pozostałe zęby służą mieleniu pokarmu, dlatego posiadają powierzchnie żujące, które dzięki guzkom i bruzdom działają przy wzajemnym kontakcie jak tarka. Największym zębem człowieka jest pierwszy trzonowiec dolny – 36/46. Najdłuższym zębem jest kieł górny – 13 / 23, a najmniejszym ząb sieczny dolny przyśrodkowy.
Zęby prawe i lewe w danym łuku są swoim lustrzanym odbiciem. Do rozróżniania zębów strony prawej od zębów strony lewej służą trzy cechy Mühlreitera:
• cecha korzenia – korzeń odchyla się w kierunku dystalnym od długiej osi zęba, w stronę, z której pochodzi
• cecha krzywizny (wypukłości korony) – charakterystyczna dla górnych siekaczy i kłów. Po stronie mezjalnej zęba występuje większa krzywizna niż po stronie dystalnej.
• cecha kąta brzegu siecznego – Kąt jaki tworzy brzeg sieczny z powierzchnią styczną korony, jest po stronie mezjalnej ostrzejszy niż po stronie dystalnej (wierzchołek kąta bocznego jest zaokrąglony), jest ona bardzo wyraźna w zębach siecznych górnych.
Oprócz cech Mühlreitera charakterystyczne jest także:
• pochylenie koron zębów żuchwy w stronę językową
• wygięcie linii szyjki zęba, które jest bliższe brzegowi siecznemu w kłach i zębach siecznych lub powierzchni żującej w zębach przedtrzonowych i trzonowych.
Zęby sieczne i kły posiadają brzeg sieczny oraz cztery powierzchnie: przedsionkową / wargową (facies vestibularis / labialis), językową (facies lingualis), mezjalną – bliższą (facies mesialis) oraz dalszą (facies distalis). Zęby przedtrzonowe i trzonowe posiadają pięć powierzchni – cztery identyczne jak w zębach siecznym i kłach oraz występującą zamiast brzegu siecznego powierzchnię okluzyjną (żującą). Korzenie nie są ustawione w prostolinijnie do przedłużenia koron, lecz w zębach przednich odchylają się bocznie, w tylnych – dotylnie: korzeń jest więc odchylony w kierunku następnego zęba.
Wstęp – świadomość badanych
Jednym z najbardziej czasochłonnych i stresogennych zabiegów w gabinecie dentystycznym jest leczenie endodontyczne. Wymaga ono wielkich umiejętności samego stomatologa i niejednokrotnie sporego zapasu cierpliwości u pacjenta. Po analizie projektu „higiena jamy ustnej wśród Polaków” (zdrowezeby.1k.pl) wynika iż leczenie kanałowe było przeprowadzane u około 40% Polaków.
Badanie, które rozpocząłem dnia 18 sierpnia 2009 miało na celu dokładniejszą analizę problemu samego leczenie kanałowego w Polsce. Ankietowani w przeciągu kilkunastu tygodni wypełnili ponad 8 000 ankiet (adres badania: leczeniekanalowe.1k.pl). Podczas badania zadano proste pytania, które pomogą w interpretacji i rozpoznaniu rodzaju problemów z którymi zgłaszają się przeciętni pacjenci. Badanie pomogło uchwycić największe żale pacjentów, które zwykle nie są przekazywane bezpośrednio lekarzowi. W pierwszej kolejności wyselekcjonowano grupę badanych, która miała przeprowadzane leczenie kanałowe przynajmniej raz- próbę 5100 osób poddano dalszej analizie.
Około 60% badanych dowiedziało się co to leczenie kanałowe od swojego lekarza podczas wizyty, 30% osób przeczytało o szczegółach w internecie lub zna zabieg ze słyszenia. Najczęściej leczonymi kanałowo zębami są trzonowce stałe (42%) oraz przedtrzonowce (22%). 7% badanych miało przeprowadzane leczenie kanałowe zębów mądrości.
Polacy wolą usuwać?
Prawie 7% badanych stanęło przed szansą leczenia kanałowego i zdecydowało się na usunięcie zęba z przyczyn finansowych, kolejne 2% to osoby, które usunęły ząb z powodu braku czasu. W gabinecie NFZ można przeprowadzić darmowe leczenie zębów przednich, niestety potrzeby są dużo większe i aż 7% Polaków nie stać na leczenie. 60% pacjentów którzy zdecydowali się na leczenie kanałowe skarżyło się na ból zęba co stanowiło przyczynę wizyty.
Każda kobieta decydująca się zajść w ciąże powinna bezwzględnie wyleczyć wszystkie ubytki próchnicowe. Niemniej nie zawsze jest to możliwe, ponieważ ciąża niejednokrotnie nie jest planowana.
Prawidłowa higiena jamy ustnej u kobiet ciężarnych jest bardzo ważna – szalejąca w organizmie burza hormonów bardzo często prowadzi do chorób dziąseł, a te z kolei są podatne na zapalenie, wówczas, gdy zalega płytka nazębna. Ciężarna, aby zapewnić swojemu jeszcze nienarodzonemu maleństwu silne i zdrowe żeby powinna przestrzegać zbilansowanej diety, w której swoje miejsce znajdą nie tylko owoce i warzywa, ale również pełnoziarniste pieczywo, mięso, ryby, oraz produkty mleczne. Ponadto codzienna higiena jamy ustnej powinna odbywać się przy pomocy past z dużą zawartością fluoru, płynów do płukania jak również chroniących dziąsła żeli. Po porodzie dziecko jest karmione przez matkę piersią. Badania naukowe dowiodły, że maluchy karmione piersią, rzadziej borykają się z próchnicą – o ile jest taka możliwość, dziecko należy karmić piersią jak najdłużej. Maluszki karmione butelką bardzo często dotyka próchnica butelkowa.
W obrębie jamy ustnej małego dziecka występuje około 300 różnych szczepów bakteryjnych – przeważająca część z nich jest odpowiedzialna za rozwój próchnicy. Pediatrzy i stomatolodzy ostrzegają, aby unikać kontaktu śliny dorosłego człowieka z jamą ustną malucha; nie należy oblizywać smoczków ani łyżeczek, ponieważ odpowiedzialne za powstawanie próchnicy bakterie przenikają przez ślinę i zwiększają ryzyko wystąpienia próchnicy nawet u rocznego dziecka.
Nie można precyzyjnie określić terminu wyrzynania się pierwszych ząbków mlecznych – zazwyczaj maluch zaczyna ząbkować około 4-6 miesiąca życia, ale zdarza się, że ząb zacznie się wyrzynać już w 3 miesiącu, lub wprost odwrotnie, w 11-12 miesiącu. Do trzeciego roku życia dziecko ma już wyrżnięte 20 zębów mlecznych.