Tagi: Staw skroniowo żuchwowy

Stawy skroniowo-żuchwowe to stawy parzyste, jako jedyne sprzężone czynnościowo przez trzon żuchwy. Pod względem anatomicznym staw skroniowo-żuchwowy składa się z dołu stawowego w obrębie kości skroniowej i głowy stawowej na wyrostku kłykciowym żuchwy oraz krążka stawowego pomiędzy nimi. Na mięśnie żucia składają się cztery pary mięśni, które wykonują ruchy w stawie skroniowo-żuchwowym.

Staw skroniowo-żuchwowy (articulatio temporomandibularis)

Żuchwę i czaszkę łączą ruchomo dwa symetryczne stawy – prawy i lewy. Krążek stawowy dzieli staw skroniowo-żuchwowy na dwie oddzielone od siebie części. Staw złożony jest z powierzchni stawowych kości skroniowej i głowy żuchwy, krążka stawowego, torebki i więzadeł stawowych.

Powierzchnie stawowe pokrywa warstwa chrząstki włóknistej. Główkę stawową tworzy głowa żuchwy. Panewka (na kości skroniowej) złożona jest z dwóch części: przedniej, wypukłej – guzka stawowego i tylnej, wklęsłej – dołu żuchwowego. Jamę stawową dzieli na dwie komory krążek stawowy (discus articularis) – grubszy na obwodzie i zrośnięty z torebką stawową. Powierzchnie stawowe krążka stawowego odpowiadają kształtom powierzchni stawowych kości skroniowej i żuchwy. Powierzchnia dolna krążka jest wklęsła, a górna – wypukła z tyłu, a wklęsła z przodu. Dzięki temu, że krążek stawowy dzieli jamę stawu skroniowo-żuchwowego na dwie oddzielne jamy (górną i dolną) możliwe jest większe zróżnicowanie ruchów żuchwy.

Torebka stawowa (capsula articularis) ma kształt lejkowatego worka z wierzchołkiem skierowanym ku dołowi, u góry obejmującym guzek i dołek stawowy (do szczeliny skalisto-bębenkowej), a na dole – szyjkę żuchwy.

Torebka stawowa jest luźna, co umożliwia podczas otwierania ust wysuwanie głowy żuchwy do przodu z dołka na guzek stawowy. Od zewnątrz wzmacnia ją więzadło boczne (ligamentum laterale), które biegnie skośnie ku tyłowi od wyrostka jarzmowego kości skroniowej do bocznego i tylnego obwodu szyjki żuchwy. Zgrubienie torebki stawowej, więzadło przyśrodkowe, jest zjawiskiem występującym niestale (biegnie przyśrodkowo od szczeliny skalisto-bębenkowej kości skroniowej także do szyjki żuchwy).

Więzadło rylcowo-żuchwowe (ligamentum stylomandibulare) i więzadło klinowo-żuchwowe (ligamentum sphenomandibulare) nie mają bezpośredniego kontaktu z torebką stawową. Więzadło rylcowo-żuchwowe rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym – biegnie skośnie do przodu i ku dołowi, przyczepia się do kąta i tylnego brzegu gałęzi żuchwy. Więzadło klinowo-żuchwowe biegnie po stronie przyśrodkowej, rozpoczyna się na kolcu kości klinowej i szczelinie skalisto-bębenkowej i przyczepia się na powierzchni wewnętrznej gałęzi żuchwy do języczka żuchwy.

Ruchy stawu skroniowo-żuchwowego zależą od budowy stawu, współpracy mięśni i obu szeregów zębów. Ruchy żuchwy odbywają się w obu stawach skroniowo-żuchwowych jednocześnie. Możliwe są ruchy żuchwy w trzech kierunkach: wysuwanie i cofanie, opuszczanie i unoszenie, ruchy boczne. Więcej

Przyczyną ubytków/deformacji układu stomatognatycznego i części twarzowej czaszki mogą być wady wrodzone (np. wady związane ze wzrostem szczęk) lub wady nabyte (np. pourazowe, po leczeniu chirurgicznym nowotworów). Na zniekształcenia tkanek składają się zmiany ilościowe i jakościowe, zróżnicowane ze względu na zakres i topograficznie. Zmiany morfologiczne wiążą się z zaburzeniami czynnościowymi, dotyczącymi funkcji mowy, żucia, połykania, oddychania; wpływają również na stan psychiczny. Charakter i natężenie zaburzeń zależą od umiejscowienia zmian, ich rozległości i etiologii.

Deformacje i ubytki tkanek twarzoczaszki – przyczyny i lokalizacja

Zniekształcenia tkanek środkowego piętra twarzy (kości szczęki i podniebienia) mogą być skutkiem operacyjnego leczenia nowotworów, niektórych wad wrodzonych i urazów. Najczęściej obserwuje się deformacje twarzy, okolicy policzkowej, podnosowej i warg. Ubytki podniebienia i połączenia jamy ustnej z jamą nosową wiążą się z zaburzeniami funkcji mowy, a także połykania (treść pokarmowa i płyny przedostają się do jamy nosowej). Może dojść do ograniczenia ruchów w stawach skroniowo-żuchwowych.

Deformacje tkanek dolnego piętra twarzy mogą obejmować tkanki miękkie, staw skroniowo-żuchwowy, kości żuchwy; mogą wynikać z urazów, wad wrodzonych, stanów zapalnych kości lub być następstwem usunięcia nowotworów (np. żuchwy, języka, dna jamy ustnej). Zależnie od charakteru zniekształcenia mogą wystąpić nieprawidłowe warunki zwarciowe, zaburzenia ruchu żuchwy, spłycenie dna jamy ustnej, ograniczenie ruchomości języka, a także zaburzenia mowy, połykania, żucia pokarmów.

Ubytek tkanek może dotyczyć również gałek gałki ocznych, nosa lub małżowin usznych. Rzadziej obserwuje się rozległe zniekształcenia i ubytki, obejmujące nie tylko kości szczęki i żuchwy, ale także kość jarzmową, tkanki oczodołu, policzka, gałki ocznej (najczęściej z towarzyszącymi zaburzeniami psychicznymi).

Źródłem dodatkowych problemów mogą być promieniowanie jonizujące i chemioterapia, które – obok korzyści w leczeniu onkologicznym – powodują działania niepożądane w zakresie morfologii i fizjologii tkanek.

Każdy rodzaj zaburzeń stanowi utrudnienie późniejszej rehabilitacji protetycznej. Więcej

Zespół Costena określa szereg zaburzeń czynnościowych narządu żucia odnoszących się do układu ruchowego tego systemu tkanek i ściśle powiązanych z pracą stawu skroniowo-żuchwowego. Nazwa „zespół Costena” upamiętnia nazwisko jego odkrywcy – otolaryngologa Jamesa Costena, który w 1934 r. jako pierwszy systematycznie opisał zauważony u swoich pacjentów zbiór symptomów, które koncentrowały się w okolicach ucha, przewodu słuchowego i stawu skroniowo-żuchwowego.

Pierwotna nazwa ewoluowała równolegle do zdobywania wiedzy na temat przyczyn zespołu Costena; propozycje innych nazw skupiały się wokół zaburzeń lub dysfunkcji, lub mioartropatii stawu skroniowo-żuchwowego, albo wskazywały na bólowo-mięśniowy charakter nieprawidłowości. Obecnie zespół Costena włączony jest w grupę zaburzeń skroniowo-żuchwowych, określanych skrótem TMD od angielskiej nazwy temporomandibular disorders.

Przyczyny zespołu Costena

1. Costen sugerował m.in., że zmiany w uzębieniu i wady zgryzu mogą być przyczyną zaburzeń słyszenia, szumów usznych, pieczenia w jamie ustnej i bólów głowy. Za pierwotną przyczynę uznawał utratę zębów bocznych, czego rezultatem jest obniżenie wysokości zwarcia i zmiana położenia żuchwy, prowadzące do powstania wymienionych konsekwencji[1].

Pogłębienie wiedzy w dalszych latach doprowadziło do wzbogacenia listy nieprawidłowości o naprężenia i przeciążenia, jakie powstają w obrębie mięśni i więzadeł i w rezultacie prowadzą do zaburzeń czynnościowych w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Obecnie wiadomo, że zmiany, jakie wskutek przeciążeń pojawiają się w narządzie żucia, mogą doprowadzić do rozregulowania pracy układu stomatognatycznego, wystąpienia bólu i wielu innych objawów – w tym obserwowanych przez Costena.

Za powstanie zaburzeń czynnościowych układu stomatognatycznego odpowiedzialne są dwa główne elementy: Więcej

Fizjoterapia w stomatologii to szybko rozwijająca się dziedzina medycyny, w której metody stosowane w gabinetach terapeutów, wykorzystywane powszechnie w leczeniu niedomagań układu ruchu, znajdują zastosowanie również w łagodzeniu lub likwidowaniu objawów dysfunkcji związanych z układem stomatognatycznym.

Organizm ludzki to złożona struktura, w której wszystkie elementy oddziałują ze sobą. Dlatego nie zawsze szum w uszach świadczy o kłopotach ze słuchem, a ból głowy o problemie, którego źródło tkwi w samej głowie. W obu przytoczonych przykładach przyczyna bólu może znajdować się w jamie ustnej, w stawach skroniowo-żuchwowych, w kręgosłupie szyjnym, a nawet mieć podłoże psychiczne. I odwrotnie: problemy z otwieraniem ust czy kłopoty z prawidłowym zwarciem szczęki górnej i dolnej mogą wynikać z napięć i naprężeń w układzie szkieletowo-mięśniowym – niekoniecznie zlokalizowanych w odcinku głowy lub szyjnym. Spostrzegawczy stomatolog, konsultując pacjenta, który zgłasza się na wizytę z powodu problemów z gryzieniem czy bólu i trzasków w stawach skroniowo-żuchwowych, które pojawiają się podczas ziewania, może (a wręcz powinien) – poza przeprowadzeniem leczenia dentystycznego lub równolegle do niego – wskazać pacjentowi potencjalne korzyści, jakie przynosi fizjoterapia.

Stomatologia coraz częściej wspomaga leczenie nieinwazyjnymi metodami fizycznymi, dzięki którym w naturalny sposób poprawia się funkcjonalność układu stomatognatycznego i aktywują procesy naprawcze w tkankach. Zastosowanie fizjoterapii w stomatologii przynosi szczególnie dużo korzyści, gdy terapia wymaga współdziałania specjalistów z wielu dziedzin medycyny.

Kiedy do fizjoterapeuty?

Z profitów uzyskiwanych dzięki metodom fizjoterapeutycznym mogą korzystać nie tylko pacjenci, ale także sami dentyści. Oni również, z racji wykonywanego zawodu, dość często borykają się z przesileniem czy nadwyrężeniem pewnych struktur stawowo-mięśniowo-kostnych np. w obrębie kręgosłupa czy z powodu nadmiernie silnego zaciskania szczęk z powodu stresu w pracy. Wskazaniami do wizyty u specjalisty zajmującego się fizjoterapią stomatologiczną są: Więcej

Stawy skroniowo-żuchwowe należą do najbardziej złożonych stawów ludzkiego organizmu. Dzięki nim połączenie żuchwy i czaszki jest ruchome, przez co możliwe jest między innymi żucie pokarmu oraz mówienie. Objawy schorzeń, które dotykają tego obszaru często przypominają zmiany patologiczne w innych układach, co utrudnia prawidłowe postawienie diagnozy. Schorzenia stawów skroniowo-żuchwowych stanowią dużą zbiorczą grupę chorób o bardzo różnych podłożach. 

Przeprowadzone badania naukowe wskazują, że 15% schorzeń stawów skroniowo-żuchwowych rozwija się ze względu na zaburzenia rozwojowe i wady genetyczne, natomiast pozostałe 85% wynika z wad nabytych. Szacuje się, że około co 5 osoba na świecie ma jeden lub więcej objawów chorób stawów skroniowo-żuchwowych.

Bardzo często pacjenci nie zwracają uwagi na pierwsze objawy nieprawidłowości w funkcjonowaniu stawów skroniowo-żuchwowych, ponieważ sporej części z nich nie towarzyszy ból. W kolejnych stadiach schorzeń stawów skroniowo-żuchwowych pojawiają się zazwyczaj dość silne dolegliwości bólowe.

Klasyfikacja schorzeń stawów skroniowo-żuchwowych

Istnieje wiele klasyfikacji, które pozwalają przyporządkować choroby w obrębie SSŻ do mniejszych podgrup. Poniższa klasyfikacja uwzględnia podział schorzeń stawów skroniowo-żuchwowych na dwie główne grupy – choroby wynikające głównie z przyczyn pierwotnych, oraz schorzenia o charakterze nabytym.

Pierwotne schorzenia stawów skroniowo-żuchwowych

Choroby pierwotne stawu skroniowo-żuchwowego wynikają głównie z wrodzonych wad rozwojowych i genetycznych i obejmują choroby, u których podłoża leży hiperplazja, hipoplazja lub aplazja struktur składowych stawu po jednej lub obu stronach ciała. Do schorzeń pierwotnych SSŻ zalicza się również zmiany nowotworowe, niektóre torbiele oraz zapalenia. Złamania w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, choroby autoimmunologiczne oraz ankylozy są również włączane do grupy schorzeń pierwotnych. Diagnoza w przypadku tej grupy chorób opiera się na badaniu klinicznym oraz diagnostyce obrazowej, dzięki której możliwa jest nieinwazyjna ocena budowy struktur anatomicznych w tym obszarze. Więcej

Pojęcie stawu skroniowo-żuchwowego (SSŻ)

Staw skroniowo-żuchwowy jest to staw twarzoczaszki łączący żuchwę z czaszką, które połączone są mięśniami i więzadłami. Główka stawowa nazywana również kłykciem utworzona jest przez powierzchnię stawową głowy żuchwy a panewkę stanowi przedni odcinek dołu żuchwowego i guzek stawowy wyrostka jarzmowego kości skroniowej. Pomiędzy powierzchniami stawowymi, które pokryte są chrząstką włóknistą, znajduje się krążek stawowy dzielący jamę stawową na dwie części, ściśle od siebie oddzielone. Staw leży ku przodowi od ujścia przewodu słuchowego zewnętrznego i zewnętrznie osłonięty jest przez łuk jarzmowy. Prawidłowe działanie stawu jest podstawą fizjologii narządu żucia. Polega na wykonywaniu ruchów żuchwy:
• wysuwania i cofania
• opuszczania i podnoszenia
• ruchów żucia (ruchy boczne)

Krążek stawowy (łac. discus articularis) jest także zbudowany z chrząstki włóknistej. Kształtem przypomina dwuwklęsłą soczewkę (grubsza na obwodzie, cieńsza pośrodku). Przy zwartych szczękach ustawiona jest niemalże pionowo.

STAW WZMACNIAJĄ WIĘZADŁA:
• więzadło boczne
• więzadło rylcowo-żuchwowe
• więzadło klinowo-żuchwowe

Zaburzenia SSŻ – przyczyny 
• głęboki zgryz
• wysunięta do przodu górna szczęka
• brak tylnich zębów
• zgrzytanie zębami (bruksizm)
• częste zaciskanie zębów
• wszelakie urazy (m.in. wypadki, uderzenia, urazy głowy i szczęki)

Więcej