Przyczyny chorób przyzębia – czynniki ryzyka

Stany zapalne przyzębia to grupa spokrewnionych, zwykle chronicznych, a rzadko agresywnych bakteryjnych schorzeń infekcyjnych. Powstają one w skutek wzajemnego oddziaływania pomiędzy bakteriami znajdującymi się w płytce nazębnej a tkankami gospodarza.

Pierwotnymi patogenami, a więc czynnikami powodującymi choroby przyzębia są bakterie płytki bakteryjnej, ale także drobnoustroje zasiedlające jamę ustną zwłaszcza: Porphyromonas gingivalis, Tannerella forsythensis oraz Actinobacillus actinomycetemcomitans. Obecność tych bakterii jest warunkiem zaistnienia schorzenia, jakim jest periodontitis, lecz należy podkreślić, że to tylko podstawowy czynnik patogenny, obok którego stoją inne także mające duże znaczenie w rozwoju chorób przyzębia.

Wraz z rozwojem epidemiologii, mikrobiologii i immunologii coraz bardziej dążono do poznania zależności pomiędzy obecnością mikroflory płytki bakteryjnej, mechanizmami obronnymi organizmu a powstawaniem schorzeń tkanek przyzębia.

W 1965 roku w Skandynawii przeprowadzono badania z udziałem studentów, którzy na jakiś czas zrezygnowali z mycia zębów. Po 21 dniach pojawiły się u nich stany zapalne dziąseł. Natomiast po przywróceniu właściwej higieny zapalenie minęło. Badania te przeprowadził Löe. Udowodnił on tym samym, że to płytka bakteryjna jest odpowiedzialna za powstawanie zapalenia dziąseł i że to my sami mamy duży wpływ na to czy pojawi się u nas to schorzenie czy też nie. Kolejne badania Löe i współpracownicy przeprowadzili w Sri Lance wśród robotników plantacji herbaty. Wykazały, że nie tylko brak właściwych zabiegów higienicznych przyczynia się do rozwoju chorób przyzębia, ale również czynniki obronne gospodarza, styl życia a także choroby ogólne. Badania te stały się przełomowe dla analizowania czynników ryzyka paradontopatii.

Czynniki zwiększające podatność gospodarza na pojawienie się choroby przyzębia można podzielić na:

Są to czynniki, na które nie mamy wpływu.

KOFAKTORY:
• Palenie tytoniu
• Stres
• Cukrzyca
• Osteoporoza
• Choroby przebiegające z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami immunologicznymi

Czynniki te nazywane są właściwymi czynnikami ryzyka, które modyfikują odpowiedź gospodarza, przez co staje się on bardziej podatny na wystąpienie chorób przyzębia.

• Wiek
Mogą wystąpić w każdym wieku. U dzieci przyjmują najczęściej postać zapalenia dziąseł, natomiast w wieku dorosłym, w okolicach 35-40 lat, mamy już do czynienia z paradontozą z zanikiem kości.
• Płeć 
Częściej chorują mężczyźni, prawdopodobnie, dlatego, że mniej dbają o higienę jamy ustnej i rzadziej bywają u dentysty oraz jak pokazują badania są bardziej podatni na nałogi.
• Status społeczno-ekonomiczny
Wykazano związek pomiędzy niskim statusem społecznym a występowaniem chorób przyzębia, co może być spowodowane gorszym odżywianiem cz też rzadkimi wizytami u stomatologa z powodu baku środków finansowych. Jednak jak się okazuje osoby o wysokim statusie materialnym również mają problemy z przyzębiem. Nazywani są oni w literaturze „ciężkimi entuzjastami higieny” ze względu na zbyt energiczne mycie zębów mają problemy z recesjami dziąseł wynikającymi z przeciążenia. Używając dużej siły uszkadzają dziąsło. Tymczasem pamiętajmy, że zęby należy czyścić z siłą 20 gramów. Trzeba to robić delikatnie i z wyczuciem.
• Palenie tytoniu
Udowodniono opierając się o badania kliniczne, że efekty leczenia spłycenia kieszonek, które są objawem paradontozy, u osób palących są gorsze o 50 procent. Dzieje się tak z powodu działania wysokiej temperatury i węglowodorów zawartych w dymie papierosowym.
Nikotyna powoduje złe ukrwienie tkanek i odżywienie kości, stąd często pojawia się problem u osób palących, co do wykonania implantów czy też innych odtwórczych zabiegów chirurgicznych. Nasilone odkładanie złogów nazębnych oraz zmiana mikroflory u palaczy daje w przypadku wystąpienia pulpopatii ostrzejszy przebieg schorzenia skorelowany z ilością wypalanych papierosów. Jak pokazały badania większa ilość chorób przyzębia występująca u palaczy, w stosunku do niepalących jest spowodowana wzmożoną produkcją u nich PGE2, IL-1. Ale także wzrostem w mikroflorze jamy ustnej ilości beztlenowców (B.forsythus) oraz zaburzeniami o podłożu immunologicznym.

Spośród innych przyczyn powstawania chorób przyzębia można jeszcze wymienić:
• Czynniki jatrogenne. A wśród nich: nawisające wypełnienia ubytków, nieodpowiednia odbudowa powierzchni żujących, agresywne zabiegi skalingowe, nieostrożne stosowanie miejscowe leków, nieprawidłowo wykonane uzupełnienia protetyczne.
• Nieprawidłowy zgryz. Prawdopodobnie stłoczenie zębów, jako czynnik sprzyjający odkładaniu się płytki poprzez utrudnione oczyszczanie zębów.
• Inne czynniki. Między innymi: niedobór wydzielania śliny (kserostomia), czy też nieprawidłowy jej skład oraz oddychanie przez usta często wymieniane, jako czynnik predysponujący do wystąpienia zapalenia dziąseł.

Bibliografia:
Z. Jańczuk, „Praktyczna periodontologia kliniczna”
Hubert F. Wolf, „Periodontologia”